1 maart 2000

DIPLOMATENWERK VAN NIET-DIPLOMATEN
Prijs F�lix Houphouet-Boigny voor Sant'Egidio

Sant'Egidio, nieuwe beweging van Italiaanse origine, kreeg de Prijs F�lix Houphouet-Boigny voor vredeswerk van de UNESCO. De beweging die in het revolutiejaar 1968 werd gesticht door de toenmalige student Andrea Riccardi, tuimelde vanzelf in de conflictbemiddeling.

De UNESCO-prijs F�lix Houphouet-Boigny, genoemd naar de eerste president van Ivoorkust en gesticht in 1989, werd toegekend door een jury onder het voorzitterschap van de Amerikaanse voormalige staatssecretaris voor Buitenlandse Zaken Henry Kissinger. De prijs, ter waarde van 122.000 euro (49,2 miljoen frank), werd vorig jaar gedeeld door premier Hasina Wajed van Bangladesh en de Amerikaanse senator George Mitchell (voor zijn bemiddeling in Noord-Ierland).

Dit jaar koos de jury de Sint-Egidiusgemeenschap wegens ,,haar inzet voor de oecumenische en interreligieuze verzoening en haar vredesbemiddeling", aldus voorzitter Kissinger. De Portugese ex-president en lid van jury Mario Soares onderstreepte dat Mozambique ,,de vrede en zijn eerste vrije verkiezingen aan Sant'Egidio te danken heeft".

Dat de Sint-Egidiusgemeenschap zich heeft geworpen op de vredesbemiddeling, is veeleer per (vanzelfsprekend) toeval ontstaan. Er is een dubbel spoor terug te vinden, zegt Jan De Volder van de Antwerpse gemeenschap [zie kader] die goed bekend is met het vredeswerk van de beweging. Enerzijds had Sant'Egidio zich sterk ge�ngageerd in het interreligieuze gebed voor vrede, sinds de paus in 1986 de verschillende godsdiensten naar Assisi had uitgenodigd. Anderzijds was de gemeenschap al sinds de jaren tachtig met ontwikkelingsprojecten doende in Mozambique.

NIET EGOTRIPPEN

Hulpacties om de hongersnood lenigen waren niet langer voldoende, zegt De Volder. Steeds duidelijker werd dat het fundamentele probleem achter de miserie de oorlog was. Vrede was dus een voorwaarde voor de echte oplossing van de maatschappelijke ellende. De bisschop van Beira, mgr. Jaime Gon�alvez, bracht Sant'Egidio in contact met de rebellen van RENAMO. Twee en een half jaar duurden de onderhandelingen tussen rebellen en regering via de bemiddeling van de Sint-Egidiusgemeenschap. De diplomatieke kwaliteiten van Egidiusman Matteo Zuppi, die ook in andere landen vredesbemiddelaar zou worden, resulteerden tenslotte in het vredesakkoord dat op 4 oktober 1992 in de kantoren van de gemeenschap in het Romeinse Trastevere werd gesloten. Inmiddels kende Mozambique al twee vrije verkiezingen (1994 en 1999). Het land wordt politiek volwassen, al moest Sint-Egidius ook na de uitslag tweemaal bij de oppositie bemiddelen. Die had het moeilijk om de nederlaag te aanvaarden. ,,Het vredesproces in Mozambique is een zaak waarvoor we veel hebben gebeden en gestudeerd in onze gemeenschap", bekent De Volder. Daarna werd de nieuwe beweging door verschillende landen gecontacteerd [zie kader]. Al voegt Jan De Volder eraan toe dat ,,zij zich niet geroepen voelen om overal op te treden". ,,Wij doen dit graag, maar willen niet in de plaats treden van de ge�igende diplomatieke kanalen. Egotrippen is in deze niet gewenst en parallelle sporen lopen toch meestal dood. Je moet bij dat werk altijd samenwerken met staten en internationale organisaties. Want diplomatie is geen sport. We willen alleen op de vragen ingaan, als blijkt dat alle andere middelen hebben gefaald. Dan is het onze taak het laatste greintje hoop wakker te houden. Vanuit de wetenschap dat een oorlog slechts verliezers oplevert, willen we de dialoog tussen de strijdende partijen in stand houden."

Dat een organisatie als de katholieke beweging Sant'Egidio aan diplomatenwerk doet, heeft te maken met de gewijzigde wereldorde na de val het communisme. In 1989 kwam er plaats vrij voor andere actoren op het internationale veld dan de gekende blokken. Maar dat betekent ook dat deze blokken van West en Oost elkaar en de wereld niet meer in evenwicht houden. Elke groep kan als het ware oorlog voeren en vindt wel sponsors die voor economische toezeggingen bereid zijn geld te pompen in zo'n oorlog.

Van de weeromstuit is het vandaag ook mogelijk dat onafhankelijke mensen aan vrede kunnen werken. Actoren die niet gebonden zijn door eigenbelang. In de normale diplomatie verdedigen landen, zeker de grote, op de eerste plaats hun eigen belangen. In de internationale politiek omtrent Afrika zijn veel economische belangen (grondstoffen onder andere) gemoeid. ,,Wij hebben geen enkel persoonlijk belang te verdedigen, het enige wat voor ons telt is de vrede te dienen in de wetenschap hiermee ook de gerechtigheid te dienen", zegt De Volder. En dat diplomatenwerk van niet-diplomaten is voor christenen, naast de zorg voor armen in eigen omgeving, ,,een re�le manier om in de wereld te staan". Stilaan spreekt men dan ook in de internationale politiek van 'de Romeinse weg naar vrede'.

Mark Van de Voorde

SINT-EGIDIUS BIJ ONS

Kammenstraat 51 in Antwerpen: een poortje met kruis in top. De ronde straatspiegel aan de overzijde, uit de tijd dat hier een vakschool de kinderen op het piekuur naar huis stuurde, vangt het hele beeld op en trekt de lijnen open. Tegen de gevel een bordje: Sint-Egidiusgemeenschap. Ter rechterzijde een 15de-eeuwse kapel.

De kerk stond leeg, maar Sint-Egidius heeft haar weer tot leven gebracht. Elke avond houdt de Antwerpse gemeenschap hier haar gebedsdienst, open voor al wie wil komen. Een vesperdienst: psalmen, lezingen, kort commentaar, enkele voorbeden, een onzevader, een paar liederen. De melodie�n ademen een beetje byzantijns. En dat heeft te maken met de oecumenische interesse van Sant'Egidio.

Vrij snel na de oprichting van de Antwerpse gemeenschap in 1984 trokken de Egidiusjongeren de Antwerpse volksbuurten in. Daar organiseerden ze naschoolse begeleiding en sloten ze vriendschap met de oude buurtbewoners. Vijftien jaar later werken ze ook in het beruchte Chicagoblok op de Linkeroever, de Moretusburg in Hoboken, de Luchtbal, Stuivenberg�

Die naschoolse begeleiding bracht de gemeenschap ook in contact met het probleem van de vluchtelingen en de migranten. ,,Een multiculturele samenleving uitbouwen van begrip en openheid begint bij de kinderen", zegt voorzitter Hilde Kieboom. Het herstel van het sociale weefsel, daar gaat het om�

Naast de wijkgebonden activiteiten houdt Sint-Egidius in haar gebouw in de Kammenstraat ook een restaurant voor daklozen open, Kamiano. De mens als mens benaderen, dat wil Sint-Egidius, door een open huis te zijn, een gastvrije tafel te bieden, een plaats van vriendschap te cre�ren�

Uit: Mark Van de Voorde, Op zoek naar God in Vlaanderen (met foto's van Dani�l Leroy), Lannoo, Tielt, 1998, 182 blz.

ROMEINSE WEG NAAR VREDE

Naast Mozambique was de Sint-Egidiusgemeenschap ook vredesbemiddeld doende in Guatemala, Algerije, Soedan, Burundi, Senegal, Kosovo en Congo.

In Guatemala bemiddelde de gemeenschap met goed gevolg voor rechtstreekse contacten tussen de oppositie en de regering.

Voor Algerije stelde de gemeenschap van Rome in 1995 de Platformtekst op om via verzoening tot een oplossing te komen en slaagde ze erin de oppositie te verenigen.  Uit het slop raakte het dossier � waarin niemand bewoog ï¿½ niet echt, maar de Algerijnse president baseerde zich voor zijn voorstel op het Sint-Egidiusproject.

In Soedan zijn de contacten al jaren aan de gang, maar dat leidde nog niet tot resultaten, tenzij dat de gemeenschap erin slaagde een aantal slaven vrij te krijgen.

De bemiddelingen voor Burundi zijn gaande, nadat de gemeenschap in 1997 de regering tot rechtstreekse onderhandelingen kon krijgen met Hutu rebellen, in samenwerking met de vredesbemiddelingen van Nyerere.  Hierdoor stapte Burundi in het Arusha-proces.  Op dit moment zit priester Matteo Zuppi de commissie voor vrede en veiligheid voor.  Een moeilijk luik van de onderhandelingen.  Het heeft de ontwapening van de rebellen en de samenvoeging van de legers op het oog.

Congo is een heikele kwestie.  Voor de nationale dialoog moet een bemiddelaar gevonden worden die door alle partijen aanvaard wordt.  Ook hier werd Matteo Zuppi naar voren geschoven, maar de zaak ging voorlopig niet door.  Jan De Volder hoopt dat de Kerk, die in Congo de enige structuur is die recht is blijven staan, een rol kan spelen.  � Het is dringend nodig dat de wereld zich over dat land ontfermt ï¿½, zegt hij.