06/11/2002

De nachten van de ramadan
Van onze medewerkster

Vandaag begint voor de islamitische gelovigen de ramadan, een maand van vasten en gebed. In Antwerpen belicht het festival ,,De nachten van de ramadan 1423'' ook de sociale en culturele dimensie van die periode.

DE ramadan heeft dit jaar plaats van 6 november tot 6 december. Dat die datums elk jaar opnieuw moeten worden berekend, heeft te maken met de islamitische kalender. Die telt met maanstanden in plaats van met zonnestanden. Omdat daarbij elke maand begint bij een nieuwe maan, telt ze ook nooit meer dan 29 of 30 dagen. Een jaar heeft daarom maar 354 dagen en valt niet samen met de gebruikelijke jaartelling. Ook rekent de islamitische telling pas vanaf Mohammeds immigratie van Mekka naar Medina in 622. Daardoor is het voor de moslims nu het jaar 1423.

Voor de islamieten zelf is het duidelijk: de ramadan valt steeds samen met hun negende maand, de maand waarin volgens hen de koran in deze wereld is neergedaald. Mohammed had nadien 23 jaar nodig om de openbaring van de woorden beetje bij beetje aan zijn volgelingen kenbaar te maken.

De herdenking van dat heilige gebeuren is voor islamieten zo belangrijk dat het ��n van hun vijf ,,zuilen'' werd. Naast de geloofsbelijdenis, het vijfmaal daags bidden, de aalmoezen en de bedevaart naar Mekka eren zij daarom nog de openbaring. Tijdens die periode, de ramadan genaamd, willen zij zich op de eerste plaats met de koran bezighouden. Dat houdt in dat ze veel bidden en koranteksten lezen en memoriseren, en dat ze van zonsopgang tot zonsondergang niet eten, drinken, roken en ook geen seks hebben. Vanzelfsprekend zijn slechte daden of zelfs maar gedachten eveneens uit den boze.

Ook schoolgaande en werkende gelovige islamieten proberen zich met veel overtuiging aan die regels te houden. Wie het vasten in een onbewaakt moment doorbreekt, maakt geen grote fout en kan de ramadan gewoon voortzetten. Maar wie bewust breekt met de voorschriften moet elke verloren dag nadien inhalen, met een extra straf van telkens 60 dagen. Kinderen hoeven niet te vasten en zieken, zwangere of zogende vrouwen en mensen die een zeer zware reis moeten ondernemen mogen van de vastenrituelen afwijken. Een menstruerende vrouw moet wegens haar onreinheid haar ramadan onderbreken en nadien inhalen.

Maar heeft de ramadan behalve de herdenking van de openbaring van de koran nog andere betekenissen? Zeker is het voor gelovige islamieten ook een oefening in nederigheid. Die oefening stelt hen het meest op de proef in zomerse en hete ramadanperiodes. Maar ook tijdens de korte dagen van de winter is afzien van eten of drinken niet te onderschatten. Islamieten leren daarbij de waarde van voedsel en drank te waarderen, en voelen zich ook veel meer solidair met mensen voor wie honger de dagelijkse realiteit is. Verder is de ramadan een innerlijke zuivering. Zonder eten in je lijf en gefocust op koranteksten is een geestelijke overweging nooit veraf.

Wie moslims als buren heeft, heeft ongetwijfeld al gemerkt dat ze bij zonsondergang enthousiast de versterving van de dag compenseren. Dat is de zogenaamde Iftar-maaltijd. De Sint-Egidiusgemeenschap nodigt op 11 november 250 moslims uit voor die maaltijd. Voor de christelijke gemeenschap een gebaar van waardering voor de moslims, in een tijd dat de islam vaak in een slecht daglicht wordt geplaatst.

Het einde van de ramadan wordt traditioneel met veel suikergoed gevierd, vandaar de naam suikerfeest. De gelovigen kleden zich piekfijn, bidden uit de koran, bereiden heerlijke maaltijden en gaan met cadeautjes en wensen bij elkaar op bezoek. Meer en meer niet-islamitische sympathisanten denken eraan om bij die gelegenheid een wenskaart in de bus van hun feestende buren te stoppen.

HET festival De nachten van de ramadan 1423 is oorspronkelijk een initiatief van de Federatie van Marokkaanse Verenigingen en het Cultuurcentrum Berchem, maar wordt vanaf dit jaar vooral gedragen door de organisatie Moussem Antwerpen. Het woord moussem verwijst naar de typische Marokkaanse heiligenfeesten, een traditie die sinds vorig jaar ook in Antwerpen wordt onderhouden.

Omdat ervoor is gekozen de diversiteit van de moslimwereld in het licht te zetten, belooft het programma muziek uit Marokko, Iran, Bangladesh en Syri�, theater en cabaret uit Nederland en open gesprekken met Vlaamse moslims uit verschillende uithoeken van de wereld.

Mohammed Icouba�n, artistiek leider van het festival, hoopt op een brede toestroom van ge�nteresseerden. ,,Vorig jaar bestond het publiek nog voor 80 procent uit Marokkanen. Door de verscheidenheid van het aanbod verwachten we bij deze vierde versie een gevarieerd publiek, zoals ook niet-moslims die graag andere culturen leren kennen.''

Vooral voor het optreden van de Draaiende Derwisjen verwacht Icouba�n veel toeloop. Zij geven een inkijk in de rijke traditie van het soefisme, de islamitische mystieke beweging die vooral door de draaiende trancedans bekend is.

Op 9 november is een feest gepland dat de ontmoeting tussen islamieten en hun buren wil bevorderen. Niet alleen niet-islamieten maar ook Turkse, Afrikaanse en Libanese medegelovigen zijn op dit feest uitgenodigd. Op die avond is naast muziek ook harira, de dikke Marokkaanse soep, met de onvermijdelijke Marokkaanse broden, olijven en fetakaas. Net als de andere activiteiten begint ook deze avond niet voor zonsondergang, zodat het vasten en het festival perfect te verenigen zijn.

,,De nachten van de ramadan 1423'', tot 14 december op diverse plaatsen in Antwerpen. Cultuurcentrum Berchem, Driekoningenstraat 126, 2600 Berchem. Telefoon: 03-286.88.20.

Iftar-maaltijd van de Sint-Egidiusgemeenschap: Kammenstraat 51, Antwerpen, vanaf 16.30 uur.

Gretel Van den Broek