16/12/2002

Vuur blussen in harten

Naar aanleiding van de rellen in Borgerhout en de aanslagen tegen joodse synagogen had vorige week in Antwerpen een drievoudige dialoog � �trialoog� � plaats tussen een islamitische imam, een joodse professor en een katholieke kanunnik, die gisteren een vervolg kreeg in �Wakker op zondag� op ATV. Kunnen godsdiensten, in plaats van olie op het vuur te gooien, een hulpmiddel zijn om de lont uit het kruitvat te halen?

De voorbij weken zin de spanningen in verband met de allochtonen in Antwerpen toegenomen, zeker ook naar de joodse gemeenschap toe. Politiecommissaris Luc Lamine verwekte opschudding met zijn waarschuwing dat er niet veel meer nodig is om de situatie te doen �ontploffen�. Gelukkig is het goed afgelopen, maar om toekomstige explosies te voorkomen is nog iets anders nodig dan politie en politiek. In dat opzicht verdient het initiatief van de Sint-Egidiusgemeenschap bijzondere aandacht, omdat het mikt op de voedingsbodem zelf van het samenleven: het geloof van de mensen.

Het is niet omdat de spraakmakende groep in media en politiek geen boodschap meer heeft aan godsdienst, dat religieus geloof geen belangrijke factor meer zou zijn in het leven van de mensen. Zeker niet in Antwerpen, waar de aanwezigheid van 20.000 joden de situatie nog kleurrijker � en complexer � maakt. Velen, ook vanuit het beleid, hebben tegenwoordig de neiging religie als een �probleem� te zien in plaats van als een mogelijkheid om tot een meer harmonische samenleving te komen. Sociologisch onderzoek heeft nochtans spijkerhard aangetoond dat niet het religieus geloof de bron is van onverdraagzaamheid en racisme vandaag in Vlaanderen, maar veel meer de onverschilligheid en de ik-cultuur.

Natuurlijk kan men niet ontkennen dat de relatie tussen moslims, christenen en joden in Antwerpen serieuze spanningen en problemen meebrengt. Ook niet dat een bepaald islamitisch discours beangstigend kan overkomen. Daartegenover zijn twee houdingen mogelijk: men staart zich blind op de excessen van een kleine minderheid, makt er een karikatuur van en verschanst zich in eigen stellingen. Met als voorspelbaar gevolg dat de situatie verder verziekt, tot vroeg of laat de vlam in de pan zal slaan. Of men probeert de positieve krachten aan te boren, te zoeken naar gemeenschappelijke raakpunten en van daaruit bruggen te slaan, in volle respect voor elkaars eigenheid. Wat het tegenovergestelde is van goedkoop couscous met frieten-multiculturalisme.

Gemeenschappelijk in het gesprek tussen professor A�ron Malinsky (joodse gemeenschap), imam Jamal Maftouhi (islam), Hilde Kieboom (Sint-Egidiusgemeenschap) en Rik Hoet (seminariedirecteur) was de overtuiging dat godsdiensten niet dienen om verdeeldheid te zaaien. Fundamentalisme is wezenlijk anti-religieus omdat het het bestaansrecht van de andere miskent. Of zoals Maftouhi zei: �Godsdiensten kunnen helpen om het vuur inde harten te blussen.� Zoals trouwens gebeurde tijdens de afscheidsviering van de vermoorde Mohammed Achrak. De toespraak van diens broer Jamal, met zijn oproep voor verzoening en vrede, was een voorbeeld van diepgaande sereniteit. Feit is ook dat de imams erin geslaagd zijn de gemoederen van opgehitste Marokkaanse jongeren te bedaren.

Over de islam in Antwerpen leven karikaturen die totaal geen band meer hebben met de realiteit. In werkelijkheid gaat het om een bevolkingsgroep met heel veel schakeringen. De overgrote meerderheid heeft geen boodschap aan welk radicalisme dan ook. De Antwerpse moskee�n zijn g��n broeinesten van fundamentalisme, integendeel, in werkelijkheid vervullen ze een opvoedende rol door jongeren ook op te voeden tot plichtsbewust burgerschap. Het zijn niet de jongeren die naar de moskee gaan die het probleem vormen, maar eerder zij die losgeslagen en ontworteld zijn, en zo makkelijker be�nvloedbaar zijn voor demagogie. Abou Jahjah heeft nauwelijks iets met de islam te maken, hij is een Arabische nationalist.

Bruggenbouwers

De trialoog toonde aan dat christenen een bemiddelende rol kunnen spelen als bruggenbouwers tussen gelovige moslims en joden. Dat er een zinvol gesprek mogelijk is, vanuit de gemeenschappelijke geloofsvisie dat God geen enkele vorm van haat en geweld kan goedkeuren.

Natuurlijk mag men zich geen illusies maken. Met goodwill alleen komen we er niet uit. Toch mag men de kracht niet onderschatten van intermenselijke contacten en het samen zijn schouders zetten onder concrete projecten. De oplossing voor het samenleven met die verschillende religies in Antwerpen ligt alleszins niet in het wegvlakken of negeren van hun eigen identiteit, maar omgekeerd: door ze te respecteren, raakpunten te zoeken en bruggen te slaan. Sommigen zullen die strategie na�ef en halfzacht noemen, maar in werkelijkheid vergt ze veel meer moed., kracht en visie dan holle slogans en platvloerse polarisatie, waarvan ondertussen iedereen zou moeten weten dat ze nergens toe leiden.

Op 1 januari om 17u organiseert de Sint-Egidiusgemeenschap een vredesfakkeltocht vanop het Zuiderterras aan de Schelde tot aan de Handschoenmarkt, gevolgd door een vredesfeest. Open voor iedereen die het harmonieus samenleven in Antwerpen genegen is.

Jos Vranckx