17/07/2003

Vriendschapsbanden smeden tussen jong en oud

Het project heet �Friends� en de praktijk maakt de benaming waar: jongeren van diverse etnische achtergrond en vereenzaamde bejaarden trekken in Antwerpen vriendschappelijk met elkaar op. En met dat tegendraads initiatief maakt de Sint-Egidiusgemeenschap een van haar basisdoelstellingen waar.

,,Dat had ik nooit kunnen denken, dat ik op mijn leeftijd nog een dochter zou krijgen, en nog wel zo�n engel.�� De 73-jarige Angelina Van Rompaey kijkt met een vertederde blik naar de 15-jarige Christelle, een meisje van Congolese afkomst. Christelle is een van de bijna zeventig jongeren van diverse etnische achtergrond die vriendschap hebben gesloten met Antwerpse bejaarden in het kader van het �Friends�-project. Dat is het nieuwste initiatief van de Sint-Egidiusgemeenschap, die van solidariteit tussen jong en oud en tussen autochtoon en allochtoon haar �core business� maakt.

Iedereen ziet het rondom zich, sociologen analyseren het, politici liggen er soms wakker van. Vereenzaming, uitsluiting en onderling wantrouwen woekeren als een uitgezaaide kanker in de samenleving, vooral in de grootsteden. Jong en oud leven in totaal verschillende werelden en de culturele �apartheid� lijkt alleen maar toe te nemen.

Bejaarden worden door de voorthollende maatschappij letterlijk en figuurlijk aan de kant gezet. In een stad als Antwerpen leven velen eenzaam en armoedig, vaak in de steek gelaten door hun familie en kinderen. Vooral in deze bevolkingsgroep zijn het onveiligheidsgevoel en het wantrouwen tegenover allochtonen sterk verspreid. De angst wordt nog aangewakkerd door de manier waarop de media de criminaliteit exploiteren en door een populistische opbodpolitiek, zoals bij de jongste verkiezingen.

Analyses en theorie�n zijn er genoeg, maar velen hebben gekozen voor een houding van fatalisme alsof het om een natuurverschijnsel gaat. Toch is er ook een andere weg mogelijk. Dat toont de Sint-Egidiusgemeenschap aan met een heel gedurfd en tegendraads initiatief, in de lijn van een intu�tie die al bij de stichting van Sant�Egidio in 1972 sterk aanwezig was: bejaarden zijn in onze samenleving de meest vergeten groep, arm aan menselijk contact en vriendschap.

Het aangaan van een �verbond� met vereenzaamde bejaarden was van bij het begin een actiepunt van Sant�Egidio. In de loop der jaren heeft de gemeenschap op dat gebied veel expertise verworven. Datzelfde geldt voor het aanknopen van vriendschapsbanden met de allochtone gemeenschappen.

Een van de eerste initiatieven waren de �scholen van vrede�, waarbij Antwerpse jongeren allochtone kinderen helpen bij hun huiswerk. Opmerkelijk in dat verband was ook de lancering van een sociaal ontmoetingscentrum in het zeer multiculturele, maar beruchte �Chicago-blok� op de Antwerpse Linkeroever.

In het nieuwste project, dat de naam �Friends� draagt, worden die twee �doelgroepen� samengebracht: er worden bruggen van verstandhouding en vriendschap geslagen tussen allochtone jongeren en autochtone bejaarden. Er zijn momenteel een zeventig jongeren bij betrokken, van diverse etnische achtergrond. Ze hebben vriendschap gesloten met een 125 Antwerpse bejaarden in vijf verschillende volkswijken.

Het gaat om kinderen en jongeren die de dagen van bejaarden, ook in rusthuizen, opfleuren met bezoekjes. Zij organiseren ook feestjes en gezamenlijke activiteiten. Op hun beurt helpen de bejaarden de allochtone jongeren met hun taallessen en integratie.

Ik ontmoet een opgewekt en bont gezelschap op de binnenkoer van het centrum van Sant�Egidio aan de Kammenstraat. Allemaal mensen die zonder het �Friends�-project niet van elkaars bestaan hadden afgeweten. Maar nu heeft hun leven een andere kleur gekregen. De jongste is 13, de oudste 90. De jongeren zijn van verschillende etnische afkomst.

Een opvallend gezicht in de groep is dat van Maria Lucassen. Ondanks haar 90 jaar en haar broze botten straalt ze humor en charme uit. Ze verblijft in het rusthuis Ten Gaarde aan de Boomgaardstraat. ,,Ik moest aanvankelijk wel even slikken toen ik vorig jaar het aanbod kreeg om Saranda te leren kennen, een meisje van 14 jaar uit Kosovo,�� vertelt ze. ,,Daar wou ik toch eerst even over nadenken. En eerst met haar ouders kennismaken. Dat was niet makkelijk, want om hen te bezoeken moest ik vijf trappen zonder leuning op. Maar ze hielpen mij binnen, ik werd hartelijk ontvangen en het zag er mij een heel serieuze familie uit. Saranda mocht komen. De medebewoners van mijn rusthuis reageerden aanvankelijk geschokt: �Wat komt die vreemde doen in ons huis?� �Ik ga een kind aannemen,� antwoordde ik spontaan. Want zo voelde ik het aan. Mijn vriendinnen waren er niet gerust in en waarschuwden: �Laat geen sleutel liggen, zie wat je doet.� Maar ik zag er geen probleem in. Zij is een mens en ik ben een mens, dat is toch het enige wat telt? En Saranda heeft mijn vertrouwen nooit beschaamd. Er is tussen ons een innige band gegroeid. Als ze problemen heeft met haar huiswerk, dan lossen we die samen op. En zij doet soms boodschappen voor mij, of we doen ze samen. We kennen elkaar nu een jaar, en ik kan Saranda niet meer missen. In een jaar tijd heb ik haar enorm zien veranderen, ze spreekt al goed Nederlands en voelt zich veel beter thuis in onze stad.��

Ook Angeline Van Rompaey moest eind september 2002 heel wat vragen en kritiek van de medebewoonsters van haar woonblok in de wijk Luchtbal trotseren toen Christelle voor het eerste bij haar op visite kwam. ,,Ze waren er niet gerust in. Maar het ijs was snel gebroken. Als Christelle nu een weekje overslaat, komen ze me bezorgd aan mijn mouw trekken: �Angelina, komt uw kind nog?� Ze kunnen haar vrolijke bezoekjes niet meer missen.��

Christelle komt elke week op bezoek en heeft al een heel stukje Antwerpse en familiale geschiedenis leren kennen via de trouwfoto�s en albums die Angelina laat zien en waarbij ze honderduit vertelt. ,,Ik was nog maar enkele maanden in Belgi�, ik kende de taal nog maar een beetje en voor mij was het allemaal heel nieuw. Dankzij Angelina heb ik hier een nieuwe moeder gevonden.��

De 15-jarige Tino, afkomstig uit Congo, bezoekt elke woensdag de 72-jarige Georgette. Zij woont alleen, haar kinderen komen nog maar zelden op bezoek. In de spontane en goedlachse Tino heeft ze een kameraad en toeverlaat gevonden. ,,Ik was bang de eerste keer, ik had nog nooit gesproken met een bejaarde van hier,�� geeft Tino toe. ,,Georgette helpt me bij mijn huiswerk en we doen samen oefeningen om beter Nederlands te leren. Als ik iets niet versta, legt zij het geduldig uit. Als het mooi weer is, gaan we samen wandelen. We zijn nu echt goede vrienden geworden.��

Georgette knikt enthousiast. ,,De buren keken in het begin wel vreemd op en waarschuwden: let op met die vreemdelingen. Maar in alle culturen vind je goede en slechte mensen. Als je bejaard bent, vallen je relaties een voor een weg. Dan besef je pas goed hoe belangrijk echte vriendschap is. Daarom ben ik zo blij dat ik op mijn oude dag Tino heb leren kennen.��

,,Jongens van mijn leeftijd zijn op zichzelf gericht,�� vertelt Tino. ,,Ze willen zichzelf bewijzen, scoren. Ik was ook zo. Dankzij de �Friends� heb ik ondervonden hoe goed het doet als je anderen kunt helpen. Ik sta er wel van te kijken dat bejaarden hier in een tehuis zitten. Bij ons in Afrika is dat ondenkbaar, dat zou de familie nooit toestaan.��

De feestjes die de jongeren in de rusthuizen organiseren, vormen een belangrijk onderdeel van het �Friends�-project. ,,Feesten voorbereiden is plezierig: ze helemaal zelf bedenken en in elkaar zetten,�� zegt Bea Delannoy, een 13-jarig Antwerps meisje dat zich heel goed voelt in het bonte gezelschap.

,,Vrienden nodigden me uit om eens mee te komen naar het rusthuis De Gulden Lelie. Ik twijfelde lang, want ik ben wat verlegen en vroeg me af of het wel leuk kon zijn. Maar die avond zag ik hoe blij die bejaarden waren met het bezoek van de jongeren. Dat had ik nooit verwacht. Sindsdien ga ik regelmatig op bezoek, samen met een twintigtal andere �friends�.��

,,Vooraf vragen we aan de verantwoordelijke van het rusthuis of we mogen komen. Een halfuurtje van tevoren spreken we af, op een plek waar we altijd mogen zitten, en maken alles klaar. Om de twee weken bespreken we samen wat we gaan doen: dansen, quiz, kaartspel, hoger-lager.... Heel gezellig. Als ik nu binnenkom, herkennen de bejaarden me en geven ze me een kus, ze zijn zo blij. Ze vertellen ook graag over vroeger, de oorlog en zo. Ze tellen echt af: �Wanneer komen jullie terug?���

De 76-jarige Julia en haar vriendin Tuba uit Turkije bevestigen dat. ,,Op die feestjes doet iedereen mee, en de jongeren houden rekening met wie slecht te been is. Heel plezant was bijvoorbeeld een avond met Turkse volksdansjes. Zo hebben we als ouderen een heel ander beeld gekregen van de jongeren. Het beste van iedereen komt dan naar boven.��

Het �Friends�-project toont in ieder geval aan dat vriendschap en verstandhouding tussen jongeren en bejaarden wel degelijk mogelijk zijn. Ook al spreken ze een andere taal en leven ze in heel andere werelden. De taal van het hart doorbreekt alle verschillen en tegenstellingen en doet de gevoelens van angst en wantrouwen verdampen. Het is net zoals de liefde tussen grootouders en kleinkinderen, die ook heel diep kan gaan.

De �chemie� werkt in beide richtingen. Ouderen voelen waardering voor hun waardigheid als mens en de rijkdom van hun levenservaring, en putten daar nieuwe moed en kracht uit. Jongeren krijgen veel affectie en dankbaarheid terug en leren iets van waar het in het leven wezenlijk om gaat.

In Antwerpen, zoals elders in de wereld, bewijst de evangelische weg van Sant�Egidio dat een cultuur van menselijke solidariteit levengevend is en verrassende perspectieven opent. Het �Friends�-project heeft geen pretentie of verborgen agenda, maar is gewoon een feest van menselijkheid, zonder meer. En daar is in onze tijd veel nood aan.

Jos Vranckx