21/05/2005

Sint-Egidiusgemeenschap viert twintigste verjaardag
,,Ik geloof in grote verhalen''

In 1985 begon Hilde Kieboom (40) met enkele gelijkgezinden de Vlaamse afdeling van de christelijke lekenbeweging Sant' Egidio. Vanuit een kamer in het Antwerpse Schipperskwartier hielpen ze armen. Twintig jaar later zijn er duizend vrijwilligers actief, huizen ze in een gerenoveerd gebouw van 2.000 vierkante meter en mag Kieboom zich barones noemen. Kortom, een christelijk succesverhaal. ,,Echte spiritualiteit heeft weinig van doen met introspectie, veel met concrete actie.''

'KIJK'', zegt Kieboom, ,,in dit boek staan alle daklozen die bij ons langskwamen en die ondertussen zijn gestorven.'' Ze blijft stilstaan bij een foto van een jonge man. ,,Hij kwam uit een normaal gezin, maar raakte aan de drugs en stierf een gewelddadige dood. Toen zijn ouders hoorden dat wij een afscheidsviering voor hem hielden, hebben ze contact opgenomen en nog altijd horen ze tot onze vrijwilligers.'' Kamiano, het restaurant voor daklozen en armen, is het bekendste project van Sant' Egidio. In de Antwerpse Kammenstraat schuiven tweemaal per week 350 tot 400 daklozen aan tafel. Ze kunnen er voortaan ook douchen, op doktersconsultatie en naar de kapper. De opvang van thuislozen is slechts een van de projecten van Sant' Egidio. In vier Antwerpse achterstandswijken krijgen kansarme kinderen naschoolse opvang; vereenzaamde bejaarden worden bezocht. En daarnaast zijn er initiatieven die de interreligieuze dialoog moeten bevorderen en die het gigantische aidsprobleem in Afrika moeten helpen bestrijden. ,,Dit gebouw was oorspronkelijk een klooster, later werd het een school'', zegt Kieboom. ,,Met Sant' Egidio hebben we de oorspronkelijke draad weer opgepakt. Hier woonden witzusters, die zich inzetten voor vrouwen in moeilijkheden. Bij ons zijn alle mensen met problemen welkom. En tegelijk zijn we een huis van gebed. Elke avond lezen we een halfuurtje voor uit het evangelie en trachten we de teksten toe te passen op deze tijd. Bij ons gaan de bijbel en de krant hand in hand.'' KIEBOOM was geen twintig toen ze in Rome in contact kwam met Sant' Egidio, de christelijke lekenbeweging die in 1968 was gesticht door Andrea Riccardi. ,,Ik zal wel gecharmeerd geweest zijn door de sympathieke Italianen, maar mijn fascinatie ging verder. Hoewel ik nauwelijks gelovig was, stond ik er versteld van hoe die studenten hun geloof concreet maakten door zich in te zetten voor kinderen in barakkenwijken. Vooral hun frisse, vreugdevolle manier van christen-zijn trof mij. In Vlaanderen sprak nauwelijks iemand over zijn geloof - en werd dat toch gedaan, dan was het vaak op een verontschuldigende wijze.'' ,,Ik wilde als jonge vrouw iets nuttigs doen met mijn leven. En dat moest toch iets verder gaan dan gewoon mijn eigen zaakjes beredderen. Door die confrontatie met een authentiek christendom ben ik het geloof in het evangelie beginnen ontwikkelen. Ik raakte er steeds meer van overtuigd dat het evangelie een grote kracht en mogelijkheden heeft voor onze tijd.'' Sant' Egidio werkt in ons land ondertussen met duizend vrijwilligers. Hoewel het centrum in Antwerpen blijft groeien, wil Kieboom het aantal vaste medewerkers zo klein mogelijk houden. ,,Op dit moment zijn er slechts drie mensen in vaste dienst. We willen zo weinig mogelijk investeren in structuren. We willen laten zien dat je met tijd maken en vriendschap grote dingen kunt doen.'' ,,Veel mensen willen zich inzetten, en in Sant' Egidio vinden ze een aanmoediging om het verschil te maken. In deze tijd lijkt het bon ton om de maatschappelijke problemen over te laten aan de overheid - hoe vaak hoor je niet: zij moet de problemen maar oplossen, ik als burger ben toch machteloos. Dat is mij iets te gemakkelijk. Wij, als Sint-Egidius, doen wel een beroep op burgerzin en mensen merken dat het voldoening geeft.'' Maar is Sant' Egidio nu in de eerste plaats een spirituele beweging of primeert het sociale engagement? Kieboom lacht. ,,De vraag impliceert dat de twee tegengesteld zijn. En het klopt dat er gebedsgroepen ontstaan die zich volledig richten op het spirituele. Terwijl er sociale actiegroepen zijn die ooit een christelijke inspiratiebron hebben gehad, maar bij wie dat christelijke nog slechts een vage herinnering is. Bij ons gaan het helpen van armen en het luisteren naar het evangelie hand in hand. Daarom kan men ons ook zo moeilijk plaatsen. Zijn ze nu progressief - ze zijn met de armen - of conservatief - ze zijn met de kerk?'' Is spiritualiteit niet steeds meer een modewoord aan het worden? ,,Het is nog te vroeg om te spreken over een spirituele revival, maar laat ons die term ook maar eens correct defini�ren. Voor mij heeft spiritualiteit weinig te maken met zelfreflectie en introspectie - daar hebben we meer dan genoeg van. Neen, voor mij is echte spiritualiteit niet wereldvreemd, maar juist heel concreet. Spiritualiteit heeft alles te maken met inhoud, met afstand kunnen doen van jezelf, met liefdevol omgaan met mensen van alle slag, met graag leven in deze tijd.'' Nauw verbonden met spiritualiteit is het idee van identiteit, zegt Kieboom. ,,Wie zijn wij? In deze geglobaliseerde maatschappij komt die vraag steeds vaker terug. Het spijtige is dat we antwoord steeds vaker in de fundamentalistische hoek zoeken. Weet je, voor ons is de interreligieuze dialoog belangrijk. Maar om in dialoog te gaan met andere godsdiensten moet je een eigen overtuiging hebben, een eigen identiteit. Wij vinden die eigen identiteit dus heel belangrijk, alleen kan dat geen gesloten, in zichzelf gekeerde vorm van identiteit zijn.'' EEN belangrijk actiepunt voor Kieboom wordt de zorg voor bejaarden. ,,Nu de renovatie van ons centrum bijna klaar, gaan we de komende maanden al onze energie steken in de uitbouw van een leefgemeenschap voor tien bejaarden die niet meer op hun familie kunnen rekenen. Het is de bedoeling dat zij daar, met de hulp van een verpleegster en vrijwilligers, zo autonoom mogelijk gaan samenleven.'' Kieboom ergert zich blauw aan de manier waarop onze maatschappij met bejaarden omgaat. ,,In een tijd waarin de mensenrechten centraal staan, is de manier waarop wij met onze ouderen omgaan een schande. We stoppen ze weg en zijn zelfs bang om hen te gaan bezoeken. En het is zelfs vaak geen kwestie van slechte wil van de kinderen. Ze willen wel helpen, maar het probleem waar ze voorstaan, stijgt hun boven het hoofd. Vaak is het ook een kwestie van een gebrek aan fantasie. Hoe organiseer je de zelfredzaamheid van de bejaarden? Daar zijn soms maar kleine ingrepen voor nodig. Wij schakelen daarbij jonge migranten in. Zij doen de boodschappen en de bejaarde wordt leesoma of -opa. Meteen worden twee kloven overbrugd - die tussen generaties en die tussen culturen.'' Als er van de katholieke kerk nog iets zal overblijven in het westen, zullen het dan vitale bewegingen zijn als Sant' Egidio? ,,Dat weet ik niet. Maar dat is ook weer zo'n typische redenering van onze cultuur: Wij weten ons voortdurend aan het einde van een traditie: het einde van het christendom, het einde van de traditionele normen, het einde van de grote verhalen... Maar wat komt er in de plaats? Ik geloof juist heel sterk in het nieuwe en in de nood aan grote verhalen.'' Naar aanleiding van de twintigste verjaardag heeft zondag om 17 uur een dankviering plaats in de kathedraal van Antwerpen. Op 27 mei wordt Sant' Egidio ontvangen op het Antwerpse stadhuis. Hilde Kieboom, ,,Een hart voor deze tijd'', Lannoo, 143 blz.

Dominique Minten