23/09/2005

Het gezamenlijke pad van vrede

�De moed om een spriritueel humanisme van vrede te smeden�. Onder die titel kwamen vorige week drie dagen lang leiders van de grote wereldgodsdiensten samen in het Franse Lyon. Ze bogen zich over de grote wereldproblemen en zochten naar antwoorden vanuit de eigen spirituele traditie. Koen Claes was erbij en blikt in de Vredesweek op de conferentie terug.

�Niets in deze wereld, zelfs geen godsdienst, kan vandaag de hegemonie claimen�, stelde Andrea Riccardi - de stichter van de organiserende Sant�Egidio-gemeenschap � bij de opening van de conferentie. �Onze samenleving en onze wereld zijn vandag overal meervoudig geworden.� Dialoog tussen werelden en culturen die van elkaar verschillen, is voor de organisatoren geen vrijblijvende keuze, maar een dringende noodzaak vandaag.

�De globalisatie zorgt ervoor dat de hele mensheid vandaag in ��n boot zit. Als de boot ergens lekt, bijvoorbeeld door een plaatselijk conflict, moet de ganse wereld zich zorgen maken�, viel Yona Metzger, de opperrabbijn van Isra�l, hem bij.

De opening van de conferentie viel samen met de vierde verjaardag van de dramatische aanslagen van 11 september in de Verenigde Staten, die voor velen het bewijs was dat de gosdiensten en de culturen, en vooral de islam en het Westen, gedoemd zijn met elkaar te botsen. Sindsdien is het bewustzijn van de noodzaak van een constructieve dialoog tussen culturen en godsdiensten toegenomen, evenals de twijfel of een dergelijke dialoog wel mogelijk is en vruchten afwerpt.

Getuigenis

De ontmoeting in Lyon begon met een persoonlijk getuigenis van Rowan Williams, de aartsbisschop van Canterbury en hoofd van de anglicaanse communio, over zijn ervaringen van de 7de juli, de dag van de aanslagen in Londen. Het toeval wilde dat hij die dag ontmoetingen had gepland met islamitische gemeenschappen ten noorden van Londen. Hij was persoonlijk getuige van de verwarring en de angst, die het nieuws onder de Engelse moslims veroorzaakte.

De terreur van de groepen extremisten dreigt immers de ganse islamitische gemeenschap te stigmatiseren. Williams� getuigenis had ook een persoonlijke component. Zijn dochter neemt iedere dag een van de getroffen metrolijnen, maar zat gelukkig niet in ��n van de getroffen metrostellen.

Ibrahim Ezzeddin uit de Verenigde Arabische Emiraten, die de moslimdelegatie aanvoerde, bleek dezelfde angst te hebben gekend. Ook zijn dochter, die arts is in Londen, neemt iedere dag ��n van de bewuste metrolijnen en was eveneens ongedeerd. �De terreur is blind, en viseert iedereen : mannen en vrouwen, moslims en christenen�, concludeerde hij.

Hij veroordeelde de aanslagen op onschuldigen in ondubbelzinnige bewoordingen en oogstte daarmee luid applaus bij het drieduizendkoppige publiek.

Hoe dat samenleven tussen verschillende godsdiensten in de westerse samenlevingen goed kan worden georganiseerd, blijft inmiddels een open vraag. Nicolas Sarkozy, de Franse minister van Binnenlandse Zaken en uitgesproken kandidaat om president Jacques Chirac op te volgen, brak een lans voor het Franse model van strikte scheiding tussen kerk en staat. �Dat model is niet tegen de godsdienst,� benadrukte hij, � het respecteert integendeel zowel de gewetensvrijheid als de vrijheid van godsdienst.�

De ontmoeting in Frankrijk viel samen met de honderdste verjaardag van de Franse wet die in 1905 de scheiding tussen kerk en staat bezegelde. Tegelijk is de omstreden wet, die het dragen van opzichtige religieuze tekenen in openbare scholen verbiedt, een jaar van kracht. Volgens een recent rapport wordt die wet relatief goed opgevolgd, ondanks melding van enkele honderden overtredingen die vooral te maken hebben met de islamitische hoofddoek.

Sarkozy pleitte ervoor om ook de islam een plaats te geven in het staatsmodel. Zelf riep hij daartoe enkele jaren geleden een Raad van de islamitische Eredienst in het leven. Hij herinnerde eraan dat de moeilijkheden die met hun integratie gepaard gaan, niet overwonnen kunnen worden, � als wij de moslims van Frankrijk niet helpen een eigen identiteit op te bouwen, in een land dat een joods-christelijke traditie heeft en tegelijk diepgaand geseculariseerd is.�

Op de maandag en dinsdag wisselden de meer dan 350 offici�le gasten, religieuze leiders maar ook vertegenwoordigers uit de politieke, sociaal-economische en culturele wereld, van gedachten over tal van actuele thema�s : gaande van het lot van kinderen in de oorlog, tot het drama van aids en de vrijheid van geweten en godsdienst. Ook voor verschillende actuele brandhaarden was volop aandacht. Zo zaten vertegenwoordigers van de verschillende gemeenschappen uit Libanon voor het eerst sinds de moord op de populaire politicus Hariri samen rond de tafel. Meer dan zevenduizend belangstellenden woonden de verschillende conferenties bij.

Sant�Egidio, in Nederland ook bekend als Sint-Egidiusgemeenschap, heeft een patent op dit soort dialoogontmoetingen. Sinds 1986, het jaar waarin paus Johannes Paulus II een historische samenkomst van religieuze leiders in het Italiaanse Assisi samenriep, organiseerde deze gemeenschap jaarlijks een dergelijke samenkomst � in de geest van Assisi�, telkens in een andere Europese stad.

Deze lekengemeenschap, die 35 jaar geleden in Rome ontstond en inmiddels verspreid is over meer dan zeventig landen, kon op deze wijze al meermaals bijdragen tot vredesprocessen in conflictgebieden. Zo lag de gemeenschap aan de basis van de vredesakkoorden die in 1992 een einde maakten aan de burgeroorlog in Mozambique. De huidige Mozambicaanse president, Armando Guebuza, woonde trouwens de ontmoeting in Lyon bij.

Theo van Gogh

Sant�Egidio organiseerde begin dit jaar nog een gesprek in Amsterdam met vertegenwoordigers van de kerken, de islam en het jodendom, om antwoorden te formuleren op de spanningen na de moord op Theo van Gogh.

De ontmoeting in Lyon eindigde dinsdag met gebedsvieringen. Gelovingen van iedere godsdienst kwamen op verschillende plaatsen samen om te bidden voor vrede, ieder volgens de eigen traditie. Nadien kwamen de vertegenwoordigers samen in het prestigieuze theater van de stad voor een gemeenschappelijke slotplechtigheid. Hier stond vooral de zestigste verjaardag van de bevrijding van de nazi-uitroeiingskampen en de tragedie van de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki centraal.

Koen Claes