16/11/2005

Priester, rabbijn en imam ontmijnen conflicten en vullen spirituele leegte
Praten over wat bindt en scheidt

NA DE MOORD op de Nederlandse cineast Theo van Gogh verzuchtte journalist Hein de Belder dat hij niet meer wilden horen over de noodzaak van dialoog tussen de gemeenschappen. Hij wou het nu eens eindelijk z�en gebeuren. Mogen we het boek Trialoog, hoopvolle stemmen voor een angstige tijd beschouwen als zo�n concreet gesprek tussen de religieuze gemeenschappen van ons land?

�Trialoog� is natuurlijk een fantasiewoord. Het betekent dialoog met zijn drie�n. In dit geval gaat het om drie Antwerpenaars met verschillende godsdienst. Aharon Malinsky is een jonge rabbijn, die stamt uit een belangrijke joodse familie. Een van zijn voorouders was de rebbe (charismatisch joodse godsdienstleraar) van Tsjernobyl en zijn vader is ook een bekende rabbijn. Malinsky doceert aan de universiteiten van Antwerpen en Gent en in verschillende joodse scholen.

Jamal Maftouhi kwam op zijn zevende uit Marokko naar Hoboken, waar zijn vader in de metallurgie werkte. Hij ging op school in Don Bosco aldaar, studeerde later islamitisch recht in Groot-Brittanni� en Syri�. De jonge imam geeft islamles in het middelbaar onderwijs in Boom en preekt geregeld in Antwerpse moskee�n.

Straatrellen

Hendrik Hoet is geen onbekende voor de lezers van Kerk+Leven. De bijbeltheoloog schrijft immers wekelijks de commentaar op het zondagsevangelie. De kanunnik, die in Leuven en Rome studeerde, is verantwoordelijk voor de priesteropleiding van het bisdom Antwerpen en lesgever aan enkele instituten.

Na de moord op een jonge Marokkaan in november 2002 en de straatrellen die erop volgden, kwamen de drie geestelijken een eerste maal samen. Ze kennen elkaar inmiddels dus al een tijdje. Op verzoek van Lieven Sercu, uitgever bij Lannoo, bracht Tertioredacteur Jan De Volder hen enkele keren rond de tafel om van gedachten te wisselen.

De drie zijn niet gemandateerd vanuit hun eigen geloofsgemeenschap. Ze spreken uit eigen naam, maar omdat ze allen over een zeker gezag beschikken in hun eigen religieuze kringen, wegen hun woorden niet licht.

Trialoog is dus een gespreksboek, het resultaat van elf samenkomsten gedurende de afgelopen maanden. Wat voorligt is beleefd en vriendelijk van stijl en ingesteldheid. De scherpe verschillen en de breekpunten (bijvoorbeeld de politiek van de staat Isra�l) worden wel aangehaald, maar niet breed uitgewerkt. �Het is al heel wat dat we daarover zo rustig en respectvol met elkaar van gedachten kunnen wisselen en naar elkaar luisteren. Dat is heus niet overal het geval�, aldus rabbijn Malinsky.

Het eerste wat een waarachtige dialoog tussen anders-gelovigen vereist, is dat de partners elkaar leren kennen. Met het hart op de tong vertellen de drie dan ook over de eigenheid van hun godsdienstige tradities. Je steekt er heel wat uit op. Zo leren we dat het alle drie op hun eigen wijze doegodsdiensten zijn. Ondergetekende weet dankzij dit boek eindelijk waarom de joden in de Antwerpse stationsbuurt op sommige dagen sportschoenen dragen onder hun nette pak of zwarte jassen: op joodse vastendagen mag men geen lederen schoeisel dragen.

Bovendien is het hele gespreksboek sterk gekruid met kwinkslagen (vooral de rabbijn munt daarin uit) en met de taal van de vriendschap.

Slavernij

De drie gesprekspartners hebben gemeen dat ze alle drie met hun religieuze tradities en eigenheden leven in een geseculariseerde, westerse cultuur. Opvallend vooral is dat de priester in kwestie het best met deze gegevenheid kan opschieten. Kanunnik Hendrik Hoet deelt het heimwee van sommigen naar homogeen christelijke tijden niet. Toch lijken we niet ver meer af van een toestand waarbij in zijn stad meer mensen in de moskee zitten dan in de kerk.

Hendrik Hoet: �Wat mij bezorgd maakt, is dat het moeilijker wordt om te leven volgens het evangelie. Onze cultuur dreigt onder de dictatuur te komen van het ego�sme en van het geld, dat bepaalde vormen van slavernij met zich meebrengt.� Daarin volgen de rabbijn en de imam hem. �De algemene sfeer is zodanig negatief tegenover de Monothe�stische godsdiensten dat enige reactie zich opdringt�, stelt Aharon Malinsky.

Beschavingen overleven niet zonder spirituele wortels. Het christendom en jodendom hebben samen de Europese identiteit uitgetekend. Ook de vele moslims die zich de afgelopen tientallen jaren op ons continent gevestigd hebben, worden uitgedaagd mee die geestelijke identiteit waar te maken. De godsdiensten bemoeilijken het samenleven niet, integendeel, ze bieden juist een antwoord om de geestelijke leegte die onze cultuur vandaag zo tekent, opnieuw met zin te vullen.

Imam Jamal Maftouhi: �Persoonlijk ben ik blij als de kerken vol zitten, net als de synagogen. Veel discussies over de islam komen wellicht voort uit het feit dat mensen in Europa wantrouwig zijn geworden tegen al wie in God gelooft. Daardoor komen ook heel wat waarden en normen in het gedrang.

Persoonlijk zou ik altijd opkomen voor de vrijheid van Kerk en synagoge. Als die niet veilig zijn, is de moskee dat immers ook niet.� Een sterk getuigenis voorwaar.

Jan De Volder, Trialoog. Hoopvolle stemmen voor een angstige tijd, Lannoo, Tielt, 176 blz., 14,95 euro.

Erik De Smet