|
,,Zes executies heb ik bijgewoond. Als het voorbij is, drink ik een glas warme melk, en dan slik ik enkele dagen lang een slaappil, om de nachtmerrie uit te wissen. Daarna neem ik m'n woede, verdriet en hulpeloosheid bij elkaar, en ik trek de baan op, om te getuigen hoe verschrikkelijk en onrechtvaardig de doodstraf wel is.'' Haar wereldwijde strijd bracht de Amerikaanse zuster Helen Prejean, auteur van het intussen verfilmde boek Dead Man Walking, deze week ook naar Belgi�. Uitgerekend gisteren werd ook de duizendste ter dood veroordeelde in de VS ge�xecuteerd sinds 1976.
Al 24 jaar werkt zuster Prejean (66) als katholieke non in de dodencellen van haar thuisstaat Louisiana en in naburige zuidelijke staten van de VS. Argeloos zei ze ja, toen haar in 1981 werd gevraagd de geestelijke begeleider te worden van Patrick Sonnier, ter dood veroordeeld voor de gruwelijke moord op twee tieners. Twee jaar later zag ze hem sterven op de elektrische stoel. Het werd de aanleiding voor haar bestseller Dead Man Walking, die in '96 verfilmd werd. Al jaren trekt ze getuigend de wereld rond.
Mens of monster
De Sint-Egidiusgemeenschap nodigde haar deze week uit naar ons land, in het kader van de wereldwijde actie Steden tegen de Doodstraf. Ook na 24 jaar grijpt Helen Prejean elke kans om te spreken met beide handen aan. ,,Ik probeer mijn publiek altijd tot bij mijn gevangenen in hun cel te brengen'', zegt ze. ,,Ik leer de toehoorders verder te kijken dan dat beeld van een monster dat gedood moet worden. Als we bang zijn, of ontzet door iemands misdaden, zien we heel gauw de mens niet meer. We kleven al onze angst op het beeld van een monster, en dat kan ons verleiden tot hetzelfde geweld dat we dat monster verwijten.''
Ik heb de indruk dat Amerika vandaag een bijzonder bange natie is. Helen Prejean: ,,Dat is ook zo.''
Bemoeilijkt dat uw missie voor afstraffing van de doodstraf niet? ,,Jawel, maar tegelijk zijn de gevoelens voor de doodstraf zeer oppervlakkig. Natuurlijk, als in een peiling wordt gevraagd: ben je voor de doodstraf?, dan zegt 74 procent ja. Dat lijkt enorm, maar die mening zit maar een centimeter diep. Zodra je wat meer informatie geeft, zakt de steun voor de doodstraf al drastisch.''
,,Ik vertel de Amerikanen bijvoorbeeld hoe onrechtvaardig het systeem is. De doodstraf is eigenlijk uitsluitend bedoeld voor de ergste van de ergste van de ergste misdaden. Maar dat blijkt een onmogelijke norm. Een Dutroux naar Death row? Geen twijfel. Maar dan? Wel de moordenaar van een agent, maar niet de moordenaar van een brandweerman of een verpleegster?''
,,Als je in de praktijk kijkt naar wat het ergste van het ergste van het ergste wordt gevonden, dan blijkt dat in acht op de tien gevallen de moord op een blanke. De moord op gekleurde mensen blijkt veel minder snel de doodstraf waard.''
Kortom: de doodstraf wordt racistisch toegepast? ,,Racisme moet wel binnensluipen. Met zo'n vage normen gaan de lokale machtsverhoudingen en de mentaliteit in de verschillende staten onvermijdelijk doorwegen. Tachtig procent van de doodstraffen wordt uitgevoerd in de vroegere slavenstaten in het zuiden van de VS. Het verleden van die staten draait nu eenmaal om het controleren van de zwarte gemeenschap. En de erfenis van de slavernij zie je nog altijd weerspiegeld in het strafsysteem.''
Steriel sterven
Ondertussen is in de VS de duizendste gevangene ge�xecuteerd sinds de herinvoering van de doodstraf in 1976. Ervaart u dat als een persoonlijke nederlaag? ,,Nummer 999 was een nederlaag, nummer 1.000 was een nederlaag, en nummer 1 was ook een nederlaag. Duizend mensen: stel je voor dat ze die in een grote zaal stoppen en allemaal doden. Wat een storm zou dat niet ontketenen! Maar weggestopt achter gevangenismuren, kan het wel.''
,,Er wordt ook geschermd met almaar humanere technieken. Van ophanging naar het vuurpeloton, van de elektrische stoel naar de injectie. De staat wil de dood zo steriel mogelijk maken.''
,,Toen Patrick Sonnier op de elektrische stoel werd ge�xecuteerd, zag ik voor het eerst een man sterven, een man die ik de voorafgaande twee jaar heel goed had leren kennen. Het was midden in de nacht, ik moest overgeven, en ik dacht: dit zullen de Amerikanen nooit te zien krijgen. Dat besef was het begin van mijn boek Dead Man Walking.''
Denkt u dat u de afschaffing van de doodstraf nog zal meemaken?
,,Zeker, want er is zoveel fout aan. Je ziet nu al dat de toepassing van de doodstraf afneemt. In vergelijking met 2001 is het aantal doodvonnissen al gehalveerd. Zelfs in Texas gaat het de goede kant op. Ik denk ook dat de VS stilaan weer meer contact zoekt met de wereldgemeenschap. We executeren bijvoorbeeld al niet langer minderjarigen en mentaal gehandicapten.''
Onvoorwaardelijke liefde
Wat is het belangrijkste dat u een veroordeelde kunt geven? ,,Die mensen hebben een vreselijk signaal gekregen: ze zijn afval dat moet worden opgeruimd. Dus iemand die schrijft of een bezoek brengt, zegt eigenlijk: je bent iets waard. Ik geef hen ook trouw. Voor velen is het de eerste keer in hun leven dat ze onvoorwaardelijke liefde zien van iemand die hen blijft bezoeken, die hen desnoods begeleidt tot de dood. Ik wil dat mijn mensen in hun laatste minuten een glimlach zien op een liefhebbend gezicht.''
Waar vindt u zelf troost? ,,Weet je, als je maanden zo geconcentreerd bent op een gevangene, ben je totaal niet meer met jezelf bezig. Wat me op de been houdt, is het vele lijden dat ik heb gezien. Ik zag zes mensen sterven, ik zag het verdriet van hun familie en van de families van de slachtoffers. Ik mag die mensen niet verraden. En ik weet nu al: zodra ik terug ben in de VS, ga ik terug naar death row. Daar woont mijn familie.''
Stel dat iemand uw dierbaarste vermoordt. Zou u dan nog in staat zijn tot onvoorwaardelijke liefde? ,,Ik sta ook de families van de slachtoffers bij. Dat heeft me geleerd dat bijna iedereen door een fase van extreme woede moet waarin men de dader dood wil zien. Die woede is ook nuttig: het geeft iemand de adrenaline om door te gaan, om niet te bezwijken aan verdriet. Ik kan niet zeggen dat ik vrij zou zijn van die woede, maar ik hoop dat ik er niet in zou blijven steken.''
,,Ik denk vaak aan Bud Welch, wiens dochter Julie stierf in de aanslag in Oklahoma. Elke dag werd hij wakker met de gedachte: Timothy McVeigh moet dood. Twee maanden rookte hij een paar pakjes per dag, moest hij drinken om te kunnen slapen. Tot hij op een dag in de auto naar de radio luisterde, en zich herinnerde hoe zijn dochter Julie naast hem zat toen op het nieuws over een executie werd bericht. Zijn dochter had zich toen naar hem toegekeerd en gezegd: Pa, zo'n executie draait alleen om wraak. Op dat moment besefte Bud dat hij, om z'n dochter te eren, moest afzien van wraak.''
Is het niet ironisch dat u, als volgeling van een ge�xecuteerde Jezus, uw diep gelovige medechristenen moet overtuigen? (lacht) ,,Mensen gebruiken godsdienst al te makkelijk als het ultieme gezagsargument. Kijk naar president Bush, zogezegd een Herboren Christen die 152 executies toeliet en naar Irak trok op basis van leugens, allemaal in de naam van God. God wil het! God zei het me! (Alsof ze zich tot Bush richt:) Zei hij dat werkelijk? En is jouw boodschap dat God wil dat je op terroristen jaagt echt zo anders dan wanneer Bin Laden zegt dat hij Amerika straft omdat Amerikaanse soldaten in Mekka marcheren? Voor Bin Laden is het evenzeer een kwestie van God. Is zijn extremisme dan anders dan jouw extremisme, president Bush?''
(weer rustig) ,,De hele geschiedenis door vind je mensen die zeggen dat God hen iets heeft opgedragen. Ik noem dat godslastering. Ik luister naar de boodschap van Jezus om kwaad nooit met kwaad te vergelden.''
Wim DEPOORTERE
Wim Depoorter
|
