|
ANTWERPEN - Precies op de dag dat in de Verenigde Staten de duizendste gevangene wordt ge�xecuteerd, staat zuster Helen Prejean journalisten te woord in hartje Antwerpen, bij de Sint-Egidiusgemeenschap in de Kammenstraat. De Amerikaanse non is sinds de film Dead Man Walking, die gebaseerd is op haar belevenissen, een bekende activiste tegen de doodstraf. Ze heeft zes terdoodveroordeelden tot het einde begeleid. "Het laatste wat ze altijd zeggen is 'Ik hou van u.' Ik ben voor hen het gezicht van de liefde."
Helen Prejean, echte zuster uit 'Dead Man Walking', maakte zes executies mee
Een paar keer werden gevangenen echt verliefd op haar. "Dat is te begrijpen", vertelt ze opgewekt. "Die mannen zitten jaren in de gevangenis zonder ooit een vrouw te zien. Als je in die laatste weken zo dicht bij hen staat, is het normaal dat er een paar aan seks denken." Verder dan een liefdesbetuiging komt het nooit. "Ik maak elke keer heel duidelijk wat onze relatie is. Ik onderteken brieven met zuster Helen, ik draag mijn kruisje..."
Sommige vrouwen hebben een merkwaardige fascinatie voor gevangenen. Herkent u dat?
Dat gaat inderdaad heel ver. Je weet dat de seriemoordenaar Ted Bundy, de man die zo veel vrouwen heeft vermoord, massa's brieven kreeg van vrouwen. Die begonnen dan met "Liefste Ted, ik brand van verlangen om een brief van jou te ontvangen..." Je gelooft het echt niet. Mijn vermoeden is dat die vrouwen emotionele trauma's hebben opgelopen en dat ze zich veilig voelen in een relatie met iemand die achter tralies zit. Het zijn in elk geval geen gezonde verhoudingen, en ze lopen ook nooit goed af.
Op en top Amerikaans Helen Prejean is een op en top Amerikaanse. Ze weet wat de media graag horen en hoe ze het moet brengen, zonder dat ze daardoor haar authenticiteit verliest. Ze steekt vlot een uur lang betogen af tegen de doodstraf, afgewisseld met anekdotes en af en toe een grapje. "Wist je wat de reactie was van Hollywood toen regisseur Tim Robbins mijn verhaal wilde verfilmen? Geen kat zou naar zo'n film gaan kijken: omdat het slecht afloopt, omdat de man echt schuldig is, en omdat er geen romance is tussen de non en de gevangene. Het verhaal moest wat gekruid worden (lacht)."
In Belgi� hebben we Dutroux, die u waarschijnlijk kent. Er zijn mensen die vinden dat zo iemand de doodstraf verdient. Wat zegt u dan?
Ik begrijp volkomen de woede en de verontwaardiging bij de families van de slachtoffers en in de samenleving bij zulke misdaden. Maar dan zie je dat een maatschappij die de doodstraf uitvoert, moet vastleggen welke misdaad daarvoor erg genoeg is. De moord op een kind, bijvoorbeeld. Maar tot op welke leeftijd? Tot twaalf jaar? En wat als ouders van een achttienjarig slachtoffer vragen of dat dan niet erg genoeg is? Het vermoorden van een politieman kan in de VS tot de doodstraf leiden. Maar hoe kun je nu bepalen welk leven de doodstraf waard is en, vooral, welk niet? In de praktijk zie je dat in acht op de tien gevallen van alle doodstraffen in de VS het slachtoffer een blanke was. Terwijl de helft van alle moorden gebeuren op zwarten. Ik herinner me een politieman die na een moord in zijn notaboekje N.O.N. invulde: nigger on nigger, neger vermoordt neger. Alsof het dan al niet meer zo veel voorstelde.
In het geval van Dutroux kan er wel geen discussie zijn over het extreme karakter van de misdrijven.
Ja. Maar wat zeg je tegen ouders van wie het kind is doodgeschoten en geen langzame folterdood moest sterven. Dat dan geen doodstraf waard is? Het gaat om de houding van een samenleving, om ons zelf. Ik herinner me een gevangene die een verschrikkelijke misdaad had begaan, vergelijkbaar met die van Dutroux. De dag v��r zijn terechtstelling mochten enkele journalisten hem opzoeken. Ze zeiden hem: morgen gaat de staat je executeren. Kun je ��n reden geven, na de vreselijke dingen die je gedaan hebt, waarom dat niet zou mogen gebeuren? Hij antwoordde: jawel, omdat jullie beter zijn dan ik. Dat vat het goed samen.
In uw tweede boek beschrijft u de terechtstelling van twee mannen die volgens u onschuldig waren. Dat moet de ultieme nachtmerrie zijn.
Ja. En dan moet je weten dat uit onderzoek is gebleken dat 122 mensen die de doodstraf hebben gekregen eigenlijk onschuldig waren. Vaak waren het studenten die de dossiers opnieuw bekeken en vaststelden dat essenti�le zaken niet waren onderzocht. Meestal omdat de verdachten arm waren en geen goede advocaat konden betalen. In ��n geval was er een ooggetuige die de moord had zien gebeuren. Toen studenten op de plaats van de misdaad gingen kijken, ontdekten ze dat tussen die getuige en de moordplek een hoge muur stond, zodat hij het niet heeft k�nnen zien! Het hele systeem zit fout, waardoor dergelijke fouten onvermijdelijk zijn. De gouverneur van de staat Illinois, een voorstander van de doodstraf, heeft alle terechtstellingen laten opschorten nadat een vergelijkbare vergissing aan het licht was gekomen in zijn staat.
Hoe reageert dan zo iemand die onterecht in death row zit?
Het zijn individuen die allemaal anders reageren. Een van de mannen in het boek was een zwarte met een IQ van 65. Hij was al twee keer eerder naar de executieruimte geleid, waarbij hij pas op het laatste moment, de tweede keer anderhalf uur voor de terechtstelling, uitstel had gekregen. Toen hij voor de derde keer de dodengang in moest, kon hij het echt niet meer aan. Hij was bovendien bang voor injecties. Uiteindelijk hebben ze hem in de hals moeten injecteren, omdat ze de aders op zijn armen niet vonden (grimmig lachje).
U hebt ook twee gevangenen op de elektrische stoel aan hun einde zien komen.
Ze worden kaal geschoren, zelfs hun wenkbrauwen worden afgeschoren. En ��n broekspijp wordt afgeknipt om op het been een elektrode te kunnen bevestigen. Ze zien er uit als geplukte vogels. Ze krijgen een masker op, want de getuigen mogen niet op een te harde manier geconfronteerd worden met hun doodsstrijd... Een van die twee gevangenen bleef tot op de laatste seconde de kille macho. Hij knipoogde nog naar me toen ze hem in de stoel vastgespten.
Heeft uw strijd zin?
Oh ja. Ik heb in spreekbeurten en discussies al veel mensen kunnen overtuigen van de onzinnigheid van de doodstraf. Uit de cijfers blijkt ook dat het aantal executies sinds enkele jaren snel afneemt, zelfs in Texas. De meeste mensen willen geen andere mensen doden. Maar je zult altijd mensen hebben die fanatiek voor de doodstraf blijven, ik schat zo'n 20 procent van de bevolking. Die mag je op een onbewoond eiland zetten samen met Gandhi, Jezus, Martin Luther King en de Dalai Lama, dan zullen ze nog niet van gedachte veranderen.
Dirk Hendrikx
|
