14/06/2006

De fantasie van de geest

Paus Benedictus XVI verzamelde op de vooravond van Pinksteren de �nieuwe� gemeenschappen en bewegingen rond zich. Ze zijn voor hem een uitdrukking van de �creatieve minderheid� die de christenen van het Avondland moeten zijn.

Met vierhonderdduizend waren ze, de pelgrims van de gemeenschappen en kerkelijke bewegingen die waren ingegaan op de uitnodiging van paus Benedictus XVI om de zaterdag voor Pinksteren samen te komen in Rome. Zo�n honderdduizend meer dan verwacht. De opvallend veelkleurige menigte was in feeststemming, maar evenzeer bereid aandachtig te luisteren en ingetogen te bidden. Spandoeken en bordjes maakten duidelijk voor welke beweging de deelnemers stonden. Maar op een stampvol Sint-Pietersplein en in de aanpalende straten overwoog het gevoel van eenheid in de verscheidenheid. En zo hoort het, zeker op Pinksteren.

Wat in de katholieke kerk �de nieuwe gemeenschappen en bewegingen� heet, is een brede waaier van meer dan honderd realiteiten, die overwegend rond het Tweede Vaticaans Concilie � maar vaak ook eerder � ontstonden. De Katholieke charismatische vernieuwing, de Focolarebeweging, de Sint-Egidiusgemeenschap en de Arkgemeenschap zijn bij ons wellicht de bekendste, omdat ze ook in ons taalgebied prominent aanwezig zijn. Zo verzamelden op pinksterzondag nog een duizendtal aanhangers van de Charismatische vernieuwing in Edegem.

Daarbuiten bestaan er evenwel vele andere kerkelijke bewegingen, die bij ons minder vaste voet aan de grond krijgen, maar daarom in de wereldkerk niet minder dynamisch zijn. In Itali� werd de lekenbeweging Comunione e Liberazione (CL) � die vorig jaar haar stichter Luigi Giussani verloor � een invloedrijke medespeler in economie, media en politiek. In Frankrijk ontstonden in het spoor van de charismatische beweging dan weer tal van gemeenschappen � Emmanuel, B�atitudes, Verbe de Vie, Fondacio, Chemin Neuf, Pain de Vie zijn de bekendste �, die ook uitwaaierden naar Franstalige landen in Afrika.

Een echt fenomeen is de Neo-catechumenale weg, die in de jaren 1970 in Madrid ontstond onder impuls van Francisco �Kiko� Arguello en Carmen Hernandez. Zij biedt een geloofsinitiatie aan en wil door een radicale geloofsbeleving �lauwe� parochies van binnenuit revitaliseren. Hoewel nogal wat bisschoppen hun reserves hebben omdat de neo-catechumenale aanpak de parochies zou verdelen, kan niemand om hun succes heen. Ze tellen een miljoen leden � ook buiten de Spaanstalige wereld, zoals in Nederland �, er zijn duizenden lekencatechisten die vaak naar de andere kant van de wereld trekken in het kader van hun evangeliseringsopdracht en ze zorgen vooral ook voor duizenden priesterroepingen. In ons land richtte de Naamse bisschop Andr�-Mutien L�onard een seminarie op voor de priesterkandidaten van de Neocatechumenale weg. Hij hoopt dat hun aanwezigheid ook een positief effect zal hebben op het parochieleven in zijn bisdom.

En dan zijn er nog vele andere kerkelijke gemeenschappen, die niet zelden als lekenbeweging rond een orde van kloosterlingen en missionarissen groeiden, zoals de Gemeenschappen van christelijk leven (CVX) rond de jezu�etenspiritualiteit. Of lokale initiatieven, zoals de Sint-Michielsbeweging in Kortrijk, die eveneens een delegatie naar Rome stuurde.

Een bont gezelschap dus, ieder met een eigen geschiedenis, spiritualiteit, werking en charisma. Noem het een hedendaags resultaat van de fantasie van de Geest. Wat hen bindt, is groter dan wat hen scheidt: ze ontstonden alle de afgelopen decennia, gewoonlijk in het hart van het seculariserende Westen; aan hun oorsprong staan vaak charismatische figuren, dikwijls leken, ook vrouwen; ze denken internationaal; ze ontstonden buiten de traditionele structuren, maar zijn fier op hun katholieke identiteit. En bovenal: ze zijn missionair, spreken een hedendaagse taal en houden er een frisse geloofsbeleving op na die ook mensen van buiten het traditionele katholieke milieu aanspreekt.

Paus Johannes Paulus II zag in die bewegingen het antwoord van de Voorzienigheid op de crisis van de kerk. Onder zijn impuls maakte het Vaticaan werk van hun erkenning en statuut. Met Pinksteren 1998 riep hij hen voor het eerst samen in Rome. Zijn opvolger Benedictus XVI zet die lijn voort. Hij was het overigens die in 1998 de theologische onderbouw verschafte voor de noodzakelijke �co-essentialiteit� van �instituut� en �charisma� in de kerk.

Bij de ontmoeting dit jaar viel de optimistische en verantwoordelijke toon op. De driehonderd verantwoordelijken van de bewegingen � die gedurende drie dagen voorafgaand aan de Pinksterwake congresseerden � vonden elkaar in de analyse dat de gelovigen moeten ophouden met klagen en het crisisgevoel te koesteren. Ze moeten integendeel met verantwoordelijkheid de schat van het evangelie doorgeven aan deze en volgende generaties.

Dat dit niet gelijkstaat met triomfalisme of gemakkelijk optimisme bleek uit de toespraken op het Sint-Pietersplein. Zo wees Julian Carron, de huidige voorzitter van CL, op de dramatische geloofsafval in Europa. En Andrea Riccardi, stichter van Sant�Egidio, wees op het contrast tussen de dramatische armoede in Afrika en de steriele rijkdom van veel Europeanen. Maar uit elke toespraak sprak het geloof dat ook in deze tijd de Geest van God wonderen verricht en vruchtbaarheid schenkt. Die vruchten stonden daar trouwens op het plein, zover het oog reikte.

In zijn preek riep de paus de bewegingen op �scholen van vrijheid te zijn�. Niet de vrijheid van wie alleen zijn eigen verlangens volgt, maar de ware vrijheid van de kinderen Gods die medeverantwoordelijk zijn voor deze aarde. Hij vroeg de bewegingen �medewerkers te worden van het universele dienstwerk van de paus� door de deuren voor Christus te openen. ,,Dat is de beste dienst aan de mensen en vooral aan de armen, opdat het leven van de persoon, een rechtvaardiger ordening van de maatschappij en het vreedzame samenleven van de volkeren in Christus de �hoeksteen� vinden van een authentieke beschaving van liefde.�� Aan de bisschoppen en priesters vroeg hij ervoor te zorgen ,,de geest niet uit te doven�, aan de bewegingen ,,voortdurend hun gaven naar de hele gemeenschap te brengen�.

Het enthousiasme en de ernst van de menigte in de Romeinse zon lieten zien dat zijn woorden niet in dovemansoren vielen. Doemdenken over de toekomst van het christendom mag, ondanks de ernst van de situatie, ook vandaag voor gelovigen geen optie zijn.

Jan De Volder