|
|
|
 |
|
08/09/2006 |
|
|
|
|
Jarenlang kon het rebellenleger van Joseph Kony zich niet alleen tegen het Oegandese regeringsleger keren, maar ook de bevolking van Noord-Oeganda teisteren. De ongrijpbare groepering beging onmenselijke wreedheden, ontvoerde kinderen om als kindsoldaten en seksslaven te dienen en doodde willekeurige burgerslachtoffers (zie KN 45, 11 augustus). Dat er toch een overeenkomst gesloten is tussen de regering en het LRA is te danken aan een heel legertje bemiddelaars. De belangrijkste initiatiefnemer tot de vredesonderhandelingen was de vice-president van Zuid-Soedan, Riek Machar. Onder het bemiddelingsteam was een hoofdrol weggelegd voor de lekenbeweging Sant�Egidio. Ook Pax Christi Nederland maakte deel uit van de onderhandelaars. Veel geduld Sant�Egidio volgt het conflict al vanaf 1996. In dat jaar wist men een aantal door het LRA ontvoerde meisjes uit Gulu vrij te krijgen. Als vanzelf werd de beweging twee maanden geleden dan ook aangezocht plaats te nemen aan de onderhandelingstafel, toen de regering van Oeganda de rebellen amnestie aanbood en het LRA bereid leek de wapens neer te leggen. Voor Sant�Egidio is dit niet de eerste bemiddelingsoperatie. Eerder bracht men vrede in Mozambique Burundi, Angola, Ivoorkust. Gevraagd naar het geheim achter deze successen, relativeert de afgevaardigde van Sant�Egidio, Mario Giro: �Er is geen geheim. Er is veel geduld. Het echte probleem is dat als je met dit soort conflicten te maken krijgt, die hun wortels hebben in lokale regels en drijfveren, je met veel geduld die drijfveren moet zien te doorgronden. Dat kost veel tijd. Je moet maanden, soms wel jaren blijven voordat je iets concreets kunt doen. Het komt erop aan te luisteren naar de mensen. Een ministerie van Buitenlandse Zaken heeft daar gewoon de tijd niet voor.� De LRA-delegatie in Juba bestond uit een aantal commandanten. Die hadden uiteraard soms behoefte aan contact met hun leiders. �Op een afstand was ook de leider van het LRA, Joseph Kony, nadrukkelijk aanwezig,� zegt Giro. �Niet lijfelijk aan de onderhandelingstafel maar door het samenstellen van de LRA-delegatie en doordat we hem enkele malen in de wildernis opzochten om met hem te discussi�ren.� Nico Plooijer, die als afgevaardigde van Pax Christi aanwezig was bij de onderhandelingen: �De tochten naar het oerwoud van Congo waar de leiders van het LRA verbleven, waren zwaar. Wij ondernamen als bemiddelaars ook die tocht over moeilijk begaanbare wegen en soms met lege magen. Bij een van die ontmoetingen hebben we nog geprobeerd de tweede man mee naar Juba te krijgen om de LRA-delegatie meer gewicht te geven. Dat durfde hij echter niet aan.� Maaltijd Twee maanden geleden leek een akkoord nog ver weg. Giro: �Bij het begin van de besprekingen legden beide partijen een felle verklaring op tafel. Daarin gaven ze een uitvoerige motivatie waarom ze de oorlog begonnen waren. Lijsten met louter wederzijdse beschuldigingen. Geleidelijk hebben we deze teksten kunnen bijstellen tot een basis voor onderhandelingen. Toen het LRA had ingestemd met de voorliggende tekst, was het moeilijk ook de Oegandese regering zo ver te krijgen. Na een week van gespannen onderhandelen was er een maaltijd voor alle deelnemers. Dat heeft een zeer positieve uitwerking gehad. De onderlinge omgang werd een stuk menselijker. Deelnemers aan de onderhandelingen ontdekten dat zij gemeenschappelijke vrienden hadden. Dit soort menselijke gebeurtenissen zijn in deze omstandigheden erg belangrijk.� Plooijer: �Toen de onderhandelingen na een stroeve start eenmaal op gang waren gekomen, kwam het bericht binnen dat de tweede man van het LRA door het Oegandese regeringsleger was doodgeschoten. De delegatie van het LRA vroeg drie dagen rouw aan. Daarna zijn de onderhandelingen gewoon doorgegaan.� Tijdelijke maatregel De overeenkomst bepaalt dat het LRA twee gebieden in Zuid-Soedan krijgt toegewezen waarin de leden hun eigen pseudo-religieuze leefwijze kunnen beoefenen. Het Oegandese leger heeft beloofd de rebellen op hun tocht naar die gebieden niet aan te vallen en ze ook in deze assemblees met rust te laten. Zuid-Soedan zal erop toezien dat Oeganda zich aan deze belofte houdt. Het is een tijdelijke maatregel om verder te onderhandelen zonder dat er gestreden wordt. Giro: �Het is namelijk moeilijk om tegelijkertijd te vechten en te onderhandelen. Er is nog veel te regelen tot er een definitieve vredesovereenkomst ligt. Want de overeenkomst die er nu voorligt, is nog maar een begin.� Plooijer: �Belangrijkste van het nu getekende akkoord is dat de rust terugkeert in Noord-Oeganda.�
Verzoening Twintig jaar oorlog, tienduizenden doden, ruim 25.000 ontvoerde kinderen en 1,7 miljoen mensen in vluchtelingenkampen, vraagt dat niet om vergelding? Volgens Giro heeft dat geen zin. �Er moet nu een eind komen aan de strijd en een politieke oplossing gevonden worden. Dat betekent niet dat er geen verantwoordelijkheid moet worden afgelegd over de begane misdaden om tot verzoening te komen. Want verzoening betekent verantwoordelijkheid.� Plooyer: �Wat er na het bereiken van een alomvattend en definitief vredesakkoord gaat gebeuren, is nog niet duidelijk. Er zijn tenslotte vreselijke wreedheden begaan door het LRA. Toch is het heel goed denkbaar dat er op natuurlijke wijze een vorm van verzoening tot stand komt tussen de bevolking en het LRA. Men kent in die regio een soort rechtspraak die heel anders is dan de westerse. Zoals bij de Waarheids- en Verzoeningscommissies in andere Afrikaanse landen kan ook hier vergeving geschonken worden aan wie schuld bekent.� Er moet ook een oplossing gevonden worden voor het arrestatiebevel dat het Internationaal Gerechtshof in Den Haag heeft uitgevaardigd tegen de hoogste vijf commandanten van het LRA. Giro: �We zullen een ethische en juridische weg moeten volgen om daar een uitvoerbare oplossing voor te vinden. Dat is een van de grootste moeilijkheden. Sant�Egidio zal proberen aan deze oplossing bij te dragen, want wij gaan door tot er een definitieve vrede is.� Plooijer: �Wat er met dat arrestatiebevel moet gebeuren, is volstrekt onduidelijk. Er zou een oplossing moeten komen die in een definitief vredesakkoord wordt meegenomen. Het arrestatiebevel is aangevraagd door de Oegandese regering. Dus zou het kunnen zijn dat, nu de feitelijke situatie veranderd is, Oeganda er ook aan kan bijdragen het bevel weer van tafel te krijgen.�
Ben van de Venn
|
|
|
|
Na intense onderhandelingen is er dan toch een overeenkomst tot stand gekomen. In de Zuid-Soedanese stad Juba beloofden de regering van Oeganda en het �Weerstandsleger van de Heer� (LRA) de onderlinge vijandelijkheden te staken. Het akkoord bepaalt dat het pseudo-religieuze LRA twee gebieden in Soedan toegewezen krijgt. Verder zal een gemengde commissie controleren of de vijandelijkheden inderdaad stoppen. En er komt humanitaire hulp voor de door de twintig jaar durende burgeroorlog getroffen bevolking van Noord-Oeganda.