05/10/2006

De islam springt in het gat van onze spirituele leegte

Zelfs wie rotsvast geloofde dat godsdiensten door de vooruitgang tot het verleden zouden gaan behoren, moet vaststellen dat religie en spiritualiteit weer op de kaart komen. Daarbij springt de assertiviteit van de islam in het oog. Vorige week dreigde de opera van Berlijn een hedendaagse bewerking van Mozarts �Idomeneo� af te gelasten � waar een afgehakt hoofd van Mohammed werd getoond � uit vrees voor gewelddadige reacties van moslims. Dat ook het afgehakte hoofd van Jezus werd getoond, was blijkbaar geen punt. Niet alleen moslims, maar ook allerhande christenen en niet-gelovigen vonden dat paus Benedictus XVI zijn excuses moest aanbieden voor het citeren van een Byzantijnse keizer die kritisch stond tegenover het geweld bij de verspreiding van de islam.

Het is verontrustend dat de katholieke kerk nog altijd opnieuw op het beklaagdenbankje moet. Neem nu de bbc-reportage van zondag, die aanvoerde dat de kerk allerhande schandalen van seksueel misbruik door priesters in de doofpot stak en dat kardinaal Joseph Ratzinger � de huidige paus � daar de hand in had. Dat was overjaarse journalistiek. De tijd dat de kerkelijke overheid te laks omsprong met die problematiek, ligt echt wel achter ons. En de waarheid is dat precies diezelfde Ratzinger dergelijke wanpraktijken � zoals ten tijde van de pedofilieschandalen in de Amerikaanse kerk � steevast het sterkste hekelt.

Dat alles doet vragen stellen. Waarom mag het debat over de spirituele wortels van Europa niet worden gevoerd? Waarom is onze geseculariseerde cultuur zo huiverig om de joods-christelijke wortels van Europa te onderkennen, terwijl men in naam van de antidiscriminatie en de tolerantie de islam zeer gewillig is? Zetten we in naam van de emancipatie ons nog steeds af tegen de kerk, om tenslotte de islam te omarmen? Emancipatie en vrijheid zijn belangrijke verworvenheden van onze westerse cultuur, maar die moeten een invulling en een doel krijgen. Nog nooit waren wij zo vrij als vandaag. De kans dat iemand het katholieke geloof krijgt opgedrongen, lijkt eerder klein.

Terwijl we ons van onze eigen wortels afsnijden, worden allerhande nieuwigheden ingevoerd om de spirituele leegte op te vullen: van boeddhistische meditaties over esoterische genezingssessies tot heidense lentefeesten. Want we moeten onze kinderen toch iets meegeven. Maar vooral de islam springt in het gat van onze spirituele leegte. Het valt me op hoe zelfs in katholieke scholen � althans in de stedelijke context van Antwerpen � het enige geloof dat nog ernstig ter sprake komt almaar meer de islam is. Op een bezinning vroeg een begeleider een klas zesdejaars wie er gelovig was: de enigen die hun hand opstaken waren twee moslimmeisjes. Hoe het daaropvolgende gesprek uitdraaide, laat zich raden. Intussen doet die hele klas mee met de ramadan, want �wij hebben zo niets�, zegden de niet-moslims.

Waarom de islam wel, en het christendom geen respect zou verdienen, is mij een raadsel. Wat politiek correct Vlaanderen ook moge beweren, religieuze aspiraties, God zoeken en tot hem bidden, is iets van alle tijden. Dat verlangen leeft vaak �clandestien� in het hart van onze tijdgenoten, maar het kan maar vriendelijk en open naar boven komen, als het ook gerespecteerd en gewaardeerd wordt. Dat heeft niets te maken met je geloof opdringen, of met fundamentalisme dat je verhindert samen te leven met wie van je verschilt. Het heeft alles te maken met een echt vrije lezing van de geschiedenis van ons continent, dat doorheen de eeuwen een intelligente synthese tussen geloof en rede, en een vruchtbaar samengaan tussen de christelijke traditie en de la�citeit wist voort te brengen. In respect voor en dialoog met nieuwkomers die uit een andere religieuze traditie komen � al zijn er onder de nieuwkomers lang niet alleen moslims, maar ook veel christenen � moeten wij daarop vandaag voortbouwen. Je kunt niet telkens uit het niets beginnen.