30/12/2006

We hebben nood aan idealen

Februari

Ik heb mee het initiatief genomen voor de zogeheten Hop-betoging ('Hoop op Papieren'). De jongste jaren heb ik in ons centrum Kamiano, in Antwerpen, veel mensen leren kennen die via een asielprocedure in ons land zijn terechtgekomen. Vaak zijn dat heel fijne mensen, en gezinnen met kinderen. Ik denk aan Alta, een Mongoolse vrouw die hier in 2001 kwam aankloppen voor kleren. Zij en haar kinderen hadden niets. Wij hebben haar geholpen. Een tijdje later kwam ze terug: ze zei dat ze werk had - in het zwart, weliswaar - en dat ze geen hulp meer nodig had, maar dat ze andere mensen wou helpen.

Alta is exemplarisch voor de meesten van deze asielzoekers. In de publieke opinie worden mensen zonder papieren vaak op ��n hoop gegooid met profiteurs en criminelen. Mijn ondervinding leert dat dat beeld niet klopt. Integendeel, de meesten willen zich dienstbaar maken in onze maatschappij.

Maar tegelijk zien we die mensen steeds rechtelozer worden. Huisbazen verhogen de huur, mensen worden opgepakt bij razzia's. Bovendien zit hun dossier vaak muurvast. De nieuwe asielprocedure zou sneller en strenger worden. Maar dan is het de hoogste tijd dat er clementie wordt getoond voor wie hier al jarenlang verblijft en zijn best heeft gedaan om in te burgeren. We moeten ook niet hypocriet zijn: veel van de mensen voor wie we opkomen, maken onze huizen schoon of onderhouden onze tuin.

De opkomst voor de betoging, zo'n 5.000 mensen, is een meevaller. Ook omdat we een heel bonte groep mensen op de been hebben gebracht. Wie kan zeggen dat hij de anti-abortusbeweging Pro Life samen met holebiverenigingen heeft laten opstappen? Het sterkt me in mijn overtuiging dat het draagvlak voor een clementieregeling groter is dan velen beweren.

Maart

De manifestatie heeft haar effect niet gemist. Sint-Egidius wordt uitgenodigd voor gesprekken met de minister van Binnenlandse Zaken, Patrick Dewael. De hoop groeit dat de regering een regeling wil. Maar onze hoop neemt algauw af. De feedback blijft klein.

Intussen worden enkele hongerstakers in de Sint-Bonifatiuskerk in Elsene wel geregulariseerd. Om medische redenen. Het lijkt me een gevaarlijk precedent. Het nieuws verspreidt zich onder de asielzoekers: we moeten een kerk bezetten en in hongerstaking gaan.

Ook binnen de Sint-Egidiusgemeenschap wordt daarover al enige tijd nagedacht. Maar we houden de boot af: kerkasiel cre�ert wel zichtbaarheid, maar wekt hoe dan ook polarisatie in de hand. En dat vermijden we liever. Toch voel ik dat ons discours over ge�ntegreerde asielzoekers aanslaat. Vooral in de onderwijswereld merkt men hoe de kinderen van 'illegalen' vaak bij de beste en meest ambitieuze leerlingen horen. Zelfs Guido Tastenhoye van Vlaams Belang pleit voor de regularisatie van een illegaal Kazachs gezin. En toch blijft de politieke wereld gegijzeld door die ene partij. Weinigen durven een menselijker beleid te verdedigen. Terwijl iedereen weet dat het onmogelijk is om alle uitgeprocedeerden de grens over te zetten.

Ik begrijp ook de Vlaamse christendemocraten niet: zowat hun hele traditionele achterban - van de katholieke scholen, over de parochies en de bisschoppen tot de zuilen - komt op straat, maar ze blijven vreselijk voorzichtig. Van hen had ik toch wat meer inlevingsvermogen verwacht.

April

Ik ben uitgenodigd aan de Georgetown University in Washington, waar het Interreligieuze Gebed van de Vrede plaatsvindt, georganiseerd door Sant'Egidio. Die interreligieuze bijeenkomst werd in 1986 voor het eerst gehouden in Assisi. Velen vreesden dat, met de nieuwe paus, de interreligieuze dialoog op een lager pitje zou worden gezet. Dat heb ik in Washington niet ervaren. Daar waaide nog altijd de geest van Assisi.

Mei

De gesprekken met de overheid over een mogelijke regularisatie blijven zonder resultaat. Ook Sint-Egidius besluit in Antwerpen kerkasiel te verlenen. We worden overrompeld: de eerste dag melden zich tweeduizend mensen. Velen zijn echt ten einde raad, sommigen denken ook dat ze hier meteen papieren krijgen. Het is een moeilijke dag.

In vergelijking met 1999, toen er ook een amnestiemaatregel is geweest, is de sfeer grimmiger. Bij de mensen zonder papieren is de boosheid duidelijk groter. En de hulp die we van buitenaf krijgen, is verminderd. In 1999 kwamen nog heel wat kunstenaars helpen. Ook de kerk is zwakker: we ondervinden aan den lijve dat het parochieleven in die zeven jaar minder vitaal is geworden. Positief is dan weer dat de bisschoppen zich duidelijk uitspreken en dat we samenwerken met joden en moslims.

Ik ben boos. Het Antwerpse OCMW-raadslid Marco Laenens vindt dat de overheidssubsidie voor de Sint-Egidiusgemeenschap stopgezet moet worden, omdat we dat geld toch maar gebruiken om illegalen te helpen. Pardon? In ons restaurant Kamiano eten vooral arme Belgen. Moeten die niet geholpen worden? Het geeft een beetje aan hoe totalitair een overheid soms kan denken. We krijgen iets en dat betekent meteen dat we naar haar pijpen moeten dansen.

In Antwerpen schiet Hans Van Temsche drie mensen neer. Hoe kan een jongeman van 18 jaar zo'n duistere visie op het leven hebben? Hoe komt het dat jonge mensen niet meer geloven in het leven, geen idealen meer hebben? Over mijn generatie, ik ben geboren in 1965, werd dat ook al gezegd, maar ik vind dat het nihilisme bij deze jongeren nog toegenomen is.

Daarom vind ik Hans Van Temsche ook geen voorbeeld van een ge�soleerde gek. Het is wel een verschrikkelijk voorbeeld van waartoe racisme kan leiden. Het ontmaskert ook het beeld van 'wij' tegen 'hen', want wie Songul en Oulemate trof, trof ook de Vlaamse Luna en haar ouders. In een stad leef je nu eenmaal samen, door elkaar. De droom van etnische zuiverheid leidt tot waanzin.

Soms maak ik mij toch ongerust over de Vlaming. Hebben wij niet een te gesloten visie op identiteit? De manier waarop wij soms over Belgi� en de Franstaligen spreken, vind ik ronduit beschamend. En dan zwijg ik nog over de manier waarop we over Nederlanders spreken. Nee, we moeten ons echt bezinnen over de vraag hoe wij ons Vlaming-zijn zien.

Juni

Een droom gaat in vervulling. Al twintig jaar volgt Sint-Egidius oudere mensen in moeilijkheden, maar nu hebben we zelf een huis kunnen bouwen waar ze hun oude dag in een familiale omgeving kunnen beleven. We hebben het huis waar ze verblijven Simeon en Hannah genoemd, naar twee bijbelse figuren die bekendstaan om hun hoge leeftijd. Zij waren de eersten die het kindje Jezus in hun armen namen en het erkenden als de Messias. Daarmee staan ze symbool voor de oude mens die het nieuwe kan herkennen en gelooft in een betere toekomst.

Onze maatschappij worstelt met de omgang met zwakke en oude mensen. Ik heb een artikel geschreven over het 'taboe van de ouderdom'. Daar heb ik enorm veel reacties op gekregen. Het debat over de manier waarop wij met oude en hulpbehoevende mensen omgaan, mag weleens gevoerd worden. Ik twijfel er niet aan dat het verzorgingspersoneel hard werkt, en ook de instellingen schermen met de normen die zij halen. Maar misschien moeten we die normen weleens ter discussie stellen, want de realiteit is ook dat ik weinig mensen ken die met plezier naar zo'n instelling gaan. Waarom kunnen we niet zelf wat meer voor oude en zieke mensen zorgen?

September

Paus Benedictus doet zijn beruchte uitspraken over de profeet Mohammed, in Regensburg. Het was zeker niet zijn gelukkigste uitspraak, maar de reacties van de moslims waren echt overdreven. Het treft me erg dat zelfs moslims van bij ons, die weten dat de katholieke kerk in de dialoog met de islam gelooft, zo verontwaardigd zijn. Toen wij twintig jaar geleden met de interreligieuze gesprekken begonnen, werden die beschouwd als een soort luxeproduct. Ik denk dat het nu voor iedereen duidelijk is dat het een valabele weg is. Want het alternatief is een clash, met alleen verliezers. Maar ik geef grif toe dat het een moeilijke tijd is voor bruggenbouwers.

Men zegt vaak: er loopt iets mank in de communicatie tussen moslims en christenen. En dan denkt men weleens dat de moslims te sterk zijn. Maar volgens mij zijn de christenen te slap. Wat er in heel wat Antwerpse scholen gebeurt, stemt mij tot nadenken. Godsdienst komt er nauwelijks ter sprake, tenzij de islam. Als een leraar vraagt wie nog gelovig is, steken vaak alleen de moslims hun hand op. Die spreken dan zo enthousiast over de ramadan dat ook Belgische klasgenoten eraan willen meedoen. Want ,,zoiets hebben wij niet'', zeggen ze dan. Wellicht is de aantrekkingskracht van de islam op intellectuelen niet groot, maar op jongeren blijkbaar wel. De islam springt in het gat van onze spirituele leegte.

Daarom denk ik dat Europa gebaat is bij een levendig christendom. Dat christendom hoeft zeker niet agressief te zijn. Het moet geloven in zijn zaak en dat geloof doorgeven aan jonge mensen. Het christendom heeft belangrijke troeven. In deze gemondialiseerde wereld is de typisch katholieke boodschap van wereldwijde verbondenheid zeer actueel. Dat gedachtegoed mogen we niet opgeven.

Ik heb absoluut geen heimwee naar de dominante positie van de kerk en de persoonlijke gewetensvrijheid is een belangrijke verworvenheid, maar ik denk wel dat er vandaag nood is aan vrijmoedige getuigenissen. Als christenen dat niet meer doen, dan zullen jonge mensen die weg niet meer vinden.

Oktober

Ik ben blij met de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen. Ten eerste geeft de monsterscore van Patrick Janssens aan dat mensen blijkbaar behoefte hebben aan iemand die, boven de partijen, mensen samenbrengt in plaats van ze tegen elkaar op te zetten. Iemand zei dat deze burgemeester een soort geseculariseerde pastoor is. Hij zal dat zelf wellicht niet graag horen, maar er zit een grond van waarheid in.

Ten tweede is er het signaal dat je wel degelijk iets kunt doen aan extreem-rechts. Ik heb mij vaak gestoord aan het gevoel van machteloosheid waarmee over Vlaams belang werd gesproken. We moeten leren denken op de lange termijn, en blijven investeren. Uiteindelijk werpt dat wel vruchten af.

November

In Rome woon ik een congres van vertegenwoordigers van Sant'Egidio uit Afrika bij: jonge mensen uit heel het zwarte continent die er toch voor kiezen te investeren in eigen land. Zeker voor jonge mensen die in contact staan met Europa is veel moed nodig om die keuze te maken.

Wat mij bij hen zo treft, is hun innerlijke kracht. Die komt duidelijk niet voort uit materi�le rijkdom. Misschien is het juist door onze rijkdom dat wij zwakker worden en meer twijfels krijgen. Ik denk echt dat wij armer moeten worden, en dat Europa zich moet linken aan Afrika. Daar wordt niet alleen Afrika sterker van, maar ook Europa. Je kunt niet sterk en krachtig zijn door alleen voor jezelf te leven en je eigen rijkdom veilig te stellen. Je hebt een zending nodig, idealen om voor te leven.

Een voorbeeld: in Conakry, in Guinee, gaan mensen van Sant'Egidio 's avonds de straten op om daklozen eten te geven, terwijl ze zelf niks hebben. Eerst houden ze een collecte en daarna gaan ze aan de slag. En telkens opnieuw slagen ze erin voor honderden mensen te koken. Van de Afrikanen kunnen we leren dat alles begint met mensen die echt iets willen. De rest komt vanzelf.

December

De commerci�le hype rond Kerstmis bereikt een hoogtepunt, maar tegelijk zie ik dat steeds meer mensen naar ons toe komen die met Kerstmis willen helpen. We organiseren dit jaar voor enkele duizenden mensen een kerstfeest, niet alleen voor de daklozen, maar ook in rusthuizen en in kansarme wijken.

Dat zich steeds meer vrijwilligers aandienen, is zeker een positief signaal. Blijkbaar raken meer mensen ervan overtuigd dat het commerci�le alleen geen verzadiging biedt en dat je van eenvoudige en concrete hulp wel voldoening kunt krijgen. Ik ben ervan overtuigd dat wie hier een keer is komen helpen, later toch op een andere manier aankijkt tegen de mensen die uit de boot vallen. Dat zijn kruimels die niet verloren mogen gaan.

Dominique Minten