19/04/2007

Houd de boel samen

Afgelopen zaterdag kwamen in Brussel enkele honderden burgers samen die op vraag van Yves Leterme mee wilden nadenken over het geweld in de samenleving. Ondanks onze luchtige en kluchtige entertaincultuur heb ik de indruk dat meer en meer mensen zich vragen stellen bij de grote maatschappelijke tegenstellingen en een gevoel van zinloosheid die geweld voortbrengen. Daarbij klinkt almaar meer de vraag naar een burgerdienst voor jongeren, zoals Jean-Michel Javaux in deze krant bepleitte (DM 18/4).

Hoe meer sociale cohesie en burgerzin bewerkstelligen? Die vraag houdt menig opvoeder, welzijnswerker of ouder bezig. De sociale breuk tussen jongeren die alle kansen hebben en anderen die er geen hebben, de neiging om alleen aan zichzelf en het eigen amusement te denken, de etnische reflexen worden sterker. Een en ander geeft aanleiding tot gratuit geweld, waarop stille marsen of protestacties zoals onlangs door het treinpersoneel volgen. Niet alleen bij ons, maar in heel wat landen in Europa vindt de reflectie daarover plaats.

De vijftigste verjaardag van het Europese eenwordingsproject leverde ook al geen enthousiasmerend beeld op. Het Europese verhaal mag dan in de feiten een groot succes zijn, voor de toekomst overwegen vooral twijfels, scepticisme en een gebrek aan passie om echt iets nieuws te bouwen. Regionalistische en anti-Europese reflexen steken overal de kop op.

Ook in onze zogezegd geglobaliseerde wereld is de fractuur schrijnend.

Alle millenniumdoelstellingen ten spijt lijkt de ongelijkheid tussen Noord en Zuid op het vlak van inkomen, veiligheid, scholing, watervoorziening en gezondheidszorg nauwelijks af te nemen, integendeel.

Paradoxaal genoeg gaat de globalisering niet gepaard met meer eenheid.

Nooit waren de ontmoetingskansen zo groot, maar tegelijkertijd trekken velen zich terug achter de horizon van hun eigen wereld en hun eigen gelijk. Schaalvergroting werkt maatschappelijke betrokkenheid niet noodzakelijk in de hand. Ben je een pessimist als je rondkijkend vooral een wereld ziet vol pijnlijke fracturen die heling nodig heeft?

Tegenover de behoefte aan meer cohesie enerzijds, en het gevoel van machteloosheid tegenover de sociale en ecologische vraagstukken van onze tijd anderzijds, ben ik voorstander van initiatieven die de burgerzin en betrokkenheid van jongeren aanscherpen. In die zin verdedigde ik zaterdag het voorstel om een algemene burgerdienstplicht in te voeren.

Daarbij zouden jongeren tussen 18 en 25 zich een aantal maanden, tijdens of na hun studies, inzetten voor sociale projecten in ons land of voor ontwikkelingsprojecten in het Zuiden. Je zou zoiets zelfs op Europese schaal kunnen uitbouwen.

Veel jongeren bouwen nu al een pauze in voor ze de stap naar de hogere studies of naar het professionele leven zetten. Maar dat is vooral weggelegd voor ge�ngageerde jongeren uit gegoede milieus. Zou het niet zinvol zijn dat alle jongeren kennis kunnen opdoen van een ander milieu?

Ik begrijp dat het verplichte karakter wenkbrauwen doet fronsen. Toch ben ik er gaandeweg voorstander van geworden. Het is volgens mij de enige manier om discriminatie tegen te gaan en ervoor te zorgen dat ook jongeren uit allochtone of sociaal zwakkere milieus zo'n burgerervaring kunnen opdoen. Het is bovendien de enige manier om te vermijden dat veel jongeren bezwijken onder de druk om zo snel mogelijk aan de ratrace van het verdienen en het consumeren te beginnen. Het zal velen, ook wie zogezegd niet sociaal is aangelegd, helpen ervaring en attitudes op te doen. Het is een kwestie van gewenning: weinigen protesteren toch tegen de leerplicht of de stemplicht?

Toegegeven, het is een ambitieus idee, waarvoor het maatschappelijke draagvlak ongetwijfeld nog moet groeien. Net zoals in Frankrijk gebeurde na de rellen in de achterstandswijken. Het vergt een serieuze investering en organisatie van de samenleving, maar de output op korte en lange termijn zal dat waard zijn.

Het complexe maar boeiende tijdssegment waarin wij leven, daagt ons uit om nieuwe instrumenten te cre�ren om 'de boel samen te houden' en het individualisme op een constructieve manier te beleven.

Hilde Kieboom