24/01/2008

Vlaanderen zwemt in het geld. Maar waar gaat het naartoe?

Terwijl de federale overheid almaar dieper in de rode cijfers wegzinkt, lijkt de Vlaamse overheid wel in het geld te zwemmen. Ook al houdt begrotingsminister Dirk Van Mechelen niet van die uitdrukking, toch is de weelde een feit. Nu de eigen schulden bijna weggewerkt zijn, neemt Vlaanderen die van de gemeenten op zich. Maar zit Sint-Martens-Latem daar echt op te wachten?

Dat gaat allemaal gepaard met weinig debat over waar we met deze samenleving eigenlijk naartoe willen. Is begrotingsorthodoxie en schuldaflossing het enige waar we nog van kunnen dromen? Die keuze is niet onschuldig op een moment dat er almaar meer tekenen zijn dat de dualisering in de samenleving toeneemt. Er is immers geen groter onrecht dan ongelijken gelijk te behandelen. Dat Etienne Schouppe stelde dat er "in Vlaanderen geen plaats is voor de vierde wereld", was een stap in de goede richting. Maar het probleem is veel ruimer dan de generatiearmen. Minstens even erg is het gesteld met de zorg voor hulpbehoevende bejaarden, chronisch en psychisch zieken en probleemjongeren.

Een schrijnende reportage over weeshuizen in Bulgarije maakt nu veel emotionele reacties los. De verontwaardiging is terecht, maar toch ook selectief. Het gaat immers over kinderen en het komt op de buis. Maar hoe gemakkelijk sluiten we de ogen voor het onrecht dat bejaarden wordt aangedaan in instellingen om de hoek, waar geen cameraploeg binnen mag of wil?

Nadat eerst het personeel dat bewoners naar het toilet kan begeleiden werd teruggeschroefd, moeten nu almaar meer rusthuizen noodgedwongen besparen op pampers. Andere tehuizen verminderen om budgettaire redenen de vari�teit van het menu: minder verse maaltijden, geen koekje meer en afgemeten sneetjes brood met een vermoeden van beleg. Ik heb zelfs weet van een rusthuis, weliswaar in het Brusselse, waar muizen en ander ongedierte hun weg vinden tot in het bed van hulpeloze ouderen. Voor ik nu de hele sector over me heen krijg: ik besef dat dit uitzonderingen zijn, dat directie en personeel vaak heel erg hun best doen en dat een aantal rusthuisbewoners het er ook naar zijn zin heeft. Maar ik weet tegelijk dat zulke wantoestanden anno 2008 bij ons bestaan. Ondertussen heeft Vlaanderen geen geld veil voor kleinschalige alternatieve woonprojecten voor bejaarden.

En hoe gaan we om met onze probleemjongeren? Meer dan duizend jongeren, die door de jeugdrechter gesanctioneerd werden, konden het afgelopen jaar nergens worden opgevangen door plaatsgebrek. Een jeugdconsulent van het Comit� voor Bijzondere Jeugdzorg of van de jeugdrechtbank moet vaak alleen zo'n tachtig jongeren opvolgen. Een onmogelijke klus. Ondertussen besparen we op ambulante begeleiders van psychisch zieken of straathoekwerkers, die vaak veel criminaliteit of onheil voorkomen. In Brussel vroeg Artsen zonder Grenzen jaren dat de overheid zijn ambulante dienstverlening voor daklozen, mensen zonder papieren en andere sukkelaars zou subsidi�ren. Maar daar blijken geen middelen voor gevonden. In Brugge kampt De Sleutel, dat drugsverslaafden begeleidt, met financi�le problemen.

Een groeiend aantal scholen dient projecten in bij serviceclubs of andere stichtingen, alleen maar om het chronische tekort van onbetaalde schoolfacturen te dekken. Als jurylid van het armoedefonds van de Koning Boudewijnstichting raakt het me dat zelfs OCMW's komen aankloppen om de waarborg van de huurprijzen voor mensen met een leefloon te betalen.

Om de menselijke nood het hoofd te bieden, blijft vrijwilligerswerk onmisbaar. Dat belijdt de Vlaamse overheid vaak met de mond, zonder zich er financieel voor te engageren. Zou ze dan niet minstens de belastingen op schenkingen of legaten aan charityorganisaties kunnen verlagen of afschaffen? Een vzw of een stichting van openbaar nut moet 8,8 procent belasting betalen op een schenking of legaat van een priv�persoon, gewestelijke overheidsinstellingen nul procent. Zelfs het Waalse Gewest doet het met 7 procent beter dan het Vlaamse. In onze buurlanden werd zo'n discriminerende heffing op solidariteitsorganisaties alvast afgeschaft.

Zelfs in het rijke Vlaanderen vergroot de kloof met wie niet mee kan. Als we zelfs in tijden van overschot de zorg voor de zwaksten niet centraal stellen, wanneer dan wel?

Hilde Kieboom is voorzitster van de Sint-Egidiusgemeenschap in Antwerpen en columniste van deze krant.