De storm van het leven

Alcoholisme is erg verspreid onder daklozen. Hoewel het niet altijd makkelijk is om iemands levensloop te reconstrueren, wordt toch duidelijk dat dakloosheid alcoholgebruik in de hand werkt, los van het feit of iemand reeds alcohol gebruikte voor hij/zij op straat terechtkwam.

Wat drijft iemand ertoe om bijna permanent in staat van dronkenschap te leven ?

Soms is de reden waarom iemand begint te drinken een toevalligheid uit een ver verleden. Andere keren is het een etappe op een moeilijke en complexe weg van marginalisatie. Hoewel het nuttig kan zijn om de concrete aanleiding te kennen, toch is dat alleen niet voldoende om een einde aan de verslaving te kunnen maken. Evenzo is het voor henzelf niet voldoende de oorzaak van hun alcoholprobleem te kennen om hen te doen stoppen met drinken. Dikwijls zijn directe omgevingsfactoren -en dat zijn er niet weinig bij wie op straat leeft- even bepalend voor het drinkgedrag.

De koude binnen en buiten

Vooreerst is er de koude buiten. Op straat zijn de weersomstandigheden dikwijls ondraaglijk. De daklozen zijn dan te weinig beschermd tegen koude, regen en vriesweer. Alcohol drinken wordt bijna een noodzaak om zich te warmen, al is die innerlijke warmte zeer bedrieglijk : elk jaar opnieuw sterven er daklozen van de vrieskou. Niet zelden treffen we ondervoede alcoholistische daklozen aan. Ze kunnen niet meer op hun eigen benen staan, niet alleen uit dronkenschap, maar van totale uitputting. Hoe meer men drinkt, hoe meer de eetlust verdwijnt en hoe zwakker men wordt.

De nacht eindigt nooit

Voor een dakloze is het niet makkelijk om in te slapen : het ontbreekt gewoonlijk aan plaatsen waar zij de nacht kunnen doorbrengen, aan slaapcomfort en stilte. Wanneer men echter voldoende gedronken heeft, dan slaapt men zó diep dat men niets meer hoort of voelt: noch de kou, noch de ongemakkelijke houding, noch het lawaai rondom.

De vijand genaamd "eenzaamheid"

De grootste vijand van de dakloze is de eenzaamheid. Dag in dag uit bevindt hij zich op straat tussen honderden mensen, maar steeds is hij alleen. In de eenzaamheid wegen de herinneringen en de zorgen voor heden en toekomst zwaarder : de enige manier om hieraan te ontsnappen is zich te verdoven in de hoop de miserie te vergeten. Naast de koude, de honger en de eenzaamheid maakt de schaamte voor de eigen penibele toestand het dagelijks leven van de dakloze nog zwaarder.

De alcohol verandert de toestand van de dakloze niet alleen uiterlijk, maar grijpt ook in op het karakter en de gemoedstoestand. De alcohol heeft hen zo sterk in de greep dat zij hun eigen daden niet meer beheersen. Zijzelf zijn hiervan het eerste slachtoffer, en ook hier lijken zij terecht te komen in een vicieus mechanisme dat zichzelf in stand houdt.

Vaak zijn deze mensen al wat ouder en hebben ze tijdens een bepaalde periode in hun leven een crisis gehad die ze mits hulp waarschijnlijk hadden kunnen overwinnen. Die gebeurtenis is echter de start van een lange lijdensweg geworden, die onherroepelijk tot uitsluiting leidt. Men wordt geen alcoholist op één dag. Hoe langduriger de drankverslaving, hoe moeilijker om van het alcoholprobleem af te geraken.

Voor wie leef ik

Deze mensen geven hun verlangen naar een "normaal" leven niet op, maar in hun huidige toestand lijkt die droom niet meer te verwezenlijken. Hun bestaan slingert gedurig tussen het verlangen om van leven te veranderen en de angst om nog maar eens te mislukken en opnieuw te moeten beginnen.

Wat doet het ertoe te stoppen met drinken als het leven verder blijft zoals het was, zonder huis, zonder werk? Waarom herbeginnen? "Waarom en voor wie zou ik stoppen?" is een voortdurend weerkerende vraag. Niet voor de familie die er niet meer is of waarmee onherstelbaar gebroken werd, niet voor de vrienden die er niet meer zijn, niet voor de eigen professionele capaciteiten waarover men al lang niet meer beschikt, tesamen met de gezondheid die ook stevig verknoeid is. Dikwijls ontbreekt het verlangen om te stoppen niet, maar wel het motief waarvoor (of voor wie) men zou stoppen.

Dit probleem is zeer nauw verweven met de dagelijkse levenskwaliteit van deze mensen: vaak ontbreekt er vanalles op materieel vlak. Een dak, de mogelijkheid om opnieuw een regelmatig dagritme op te bouwen en financiële zekerheid te vinden. Maar de levenskwaliteit wordt ook bepaald door het weefsel van menselijke contacten, sociale relaties, interesses en verwachtingen. Dat alles heeft zijn invloed op de deelname aan het maatschappelijk leven. Voor mensen met een alcoholprobleem zijn al die aspecten al jaren verwoest door isolement en marginalisering. Men kan onmogelijk over genezing spreken zonder een (re)integratie in een maatschappelijk weefsel.

Aan een zijden draadje

Het leven van deze mensen hangt vaak aan een zijden draadje. Inderdaad, alcoholisme is één van de grootste doodsoorzaken bij de daklozen, mede omwille van de ziektes en de ongevallen die door de drankverslaving ontstaan.